België verliest een van zijn zes trappistenbrouwerijen: jammer, maar geen ramp

Dat een trappistenbier verdwijnt is altijd ergens wel jammer, zo zei Vanrafelghem, maar de brouwerij had al een tijdje het 'Authentic Trappist Product' niet meer omdat er geen trappistenpaters meer waren. 

Het Achel-bier werd nog altijd gebrouwen door de trappisten van Westmalle en qua smaakbeleving voor de bierliefhebbers was er niet veel veranderd omdat het nog altijd, zoals vroeger, gebrouwen werd met Westmalle-gist en volgens hetzelfde recept. 

Wat er nu gaat gebeuren, is veel onzekerder, zei Vanrafelghem. Trappistenbieren moeten voldoen aan bepaalde criteria, maar er is ook een ongeschreven regel die zegt dat de brouwers naar de hoogst mogelijke kwaliteit streven. Dat zie je bijvoorbeeld bij Westmalle, dat nog met pure hopbellen werkt, of bij Westvleteren dat de brouwerij gemoderniseerd heeft, maar niet vanuit het oogpunt van efficiëntie maar vanuit dat van duurzaamheid. Aan het brouwproces, dat sneller zou kunnen, hebben ze niet getornd. "Dus ja, een trappistenbrouwerij verliezen, dat is jammer ja", zo zei ze.

Trappistenbieren wortelen in de Belgische biertraditie, ze zijn hier ontstaan. België heeft er nu vijf officieel erkende, in het buitenland zijn er ook nog vijf. 

"Je kunt eigenlijk zeggen dat de Belgische trappistenbieren een beetje de 'originals' zijn", zei Vanrafelghem. Als je teruggaat in de geschiedenis, mochten de monniken volgens de regels van Benedictus leven van de producten van hun handenarbeid maar ze mochten ook de drank van de streek drinken. En in België was dat, naast karnemelk en water, natuurlijk bier. De monniken verkochten dat, als je teruggaat in de tijd, toen dat absoluut nog niet hip was en zo populair als nu. Het is slechts recent dat het in het buitenland ook opgepikt is, zo zei ze.   

Omdat er geen trappistenpaters meer waren, verloor Achel het recht om het logo van 'Authentic Trappist Product' te gebruiken, maar het bleef wel een trappist omdat het in een trappistenabdij gebrouwen werd, een abdij die afhangt van de trappistenabdij van Westmalle. 

Er is zo nog een bier, zei Vanrafelghem, 'Mont de Cats' van de Abdij op de Katsberg in Frans Vlaanderen. Die heeft geen eigen brouwerij maar het bier wordt gebrouwen in Chimay. Ook dat is dus een trappist maar geen 'Authentic Trappist Product'. 

De Internationale Vereniging Trappist waakt immers zeer streng over de criteria voor de toekenning van dat logo en Vanrafelghem begrijpt ook wel waarom dat zo is, er is vroeger immers heel veel misbruik van gemaakt. 

De criteria waar ze niet van afwijken zijn dat het bier effectief binnen de muren van de abdij gebrouwen moet worden, door en onder supervisie van monniken en dat alle winst moet geïnvesteerd worden in de abdij of de gemeenschap, of dat ze moet gedoneerd worden aan liefdadigheid.

Dat derde criterium noemt Vanrafelghem heel belangrijk. Winst is niet het voornaamste doel, in feite is bier een bijkomstigheid, een 'means to an end', een middel om te overleven. Het leven gewijd aan God en het leven volgens de regels van Benedictus, is het allerbelangrijkste en daarnaast ook de kwaliteit van het bier. In feite kun je dat een beetje vergelijken met ambachtelijke, artisanale brouwerijen, zo zei ze, want die gaan eigenlijk op dezelfde manier aan de slag. Ook voor hen is winst maken niet het hoofddoel, het gaan hen meer om de belevenis.  

Achel zal nu vermoedelijk verder verkocht worden als een gewoon abdijbier en aan het logo van 'Erkend Belgisch Abdijbier' zijn veel minder criteria verbonden, zei Vanrafelghem. 

Uiteindelijk moet je enkel een bepaalde link hebben met een abdij, maar die moet in feite zelfs niet meer bestaan. Dat is het geval met het abdijbier 'Ename', die abdij bestaat niet meer, het is een ruïne, maar met het bier wordt wel het museum gesteund dat de cultuur en de geschiedenis van de abdij levendig houdt. 

Een deel van de royalties van het bier gaat ook naar de monniken, als die er nog zijn in de abdij, maar voor de rest kan de link dus erg los zijn. En de kwaliteit van een abdijbier hangt dus af van de brouwerij die uiteindelijk dat bier gaat maken, zei Vanrafelghem. 

Daarnaast bestaan er ondertussen ook veel abdijbieren zonder het logo, dus de grens tussen abdijbieren en andere bieren is veel vager aan het worden.   

Na het wegvallen van Achel blijven er nog vijf trappistenbrouwerijen over in België: Orval, Westvleteren, Westmalle, Chimay en Rochefort. Hebben zij, gelet op het sterk teruglopende aantal monniken, nog een toekomst? 

Het klopt dat er niet zo veel intredes zijn en dat er ook veel meer monniken zijn die afvallen, zei Vanrafelghem. Het is ook helemaal niet zo eenvoudig om monnik te worden, je moet al rekenen op een proeftijd van ongeveer negen jaar voor je de geloften kan afleggen. 

Maar, zo zei ze, iedereen is welkom in de abdijen, wat betekent dat je ook soms andere nationaliteiten zal ontdekken, omdat die geloofsgemeenschappen wereldwijd veel respect genieten. Je hebt dus soms mensen die naar België komen en echt willen intreden in die abdijen. 

Mensen denken heel vaak dat het het bier is dat die mensen aantrekt, maar een aantal jaar geleden heeft Vanrafelghem achter de schermen kunnen kijken in de abdij van Westvleteren. En dan zie je hoe toegewijd men daar is en hoe groot het verschil is tussen hoe wij er over denken en hoe zij eigenlijk leven, zo zei ze, een leven van soberheid, van stilte en van zo veel mogelijk die connectie maken met God. 

Of het buitenlanders zullen zijn die de Belgische trappistenbiertraditie gaan voortzetten, kan Vanrafelghem niet voorspellen, maar ze denkt dat de trappistenbrouwerijen zullen overleven. Ze denkt dat er nog altijd genoeg mannen zullen zijn, wereldwijd of hier in België, die daarvan deel zullen willen uitmaken. 

De strenge criteria eventueel aanpassen, zodat de paters niet meer betrokken moeten zijn bij het brouwen, dat zou ze geen goed idee vinden, dat haalt heel de ziel van het trappistenbier onderuit.

Vanrafelghem denkt dat het zeer belangrijk is dat de trappistenbieren authentiek blijven en de kern van hun DNA zit hem echt in het niet op winst gericht zijn. De beslissingen die ze op basis daarvan nemen, hebben altijd bijgedragen aan de goede kwaliteit en als je daaraan gaat prutsen en maakt dat de monniken niet meer betrokken zijn bij het brouwen, dan kan dat niet tot iets goeds leiden, zo zei ze.

Maar zelfs als de trappistenbrouwerijen zouden verdwijnen, zou dat nog geen ramp zijn. Trappisten zijn natuurlijk heel mooi, zo zei Vanrafelghem, en ze zijn een beetje magisch, de heilige graal zelfs voor sommigen, maar laten we niet vergeten dat we in België ongeveer 420 brouwerijen hebben, dus we zullen onze dorst nog wel kunnen lessen met heel wat mooie bieren. 

Ook zonder Achel hebben we nog altijd een mooi landschap van trappistenbieren en van bieren in het algemeen, zo besloot ze.