Direct naar artikelinhoud
Website logo
politiegeweld in Amerika

Politiegeweld in Amerika: ‘De Amerikaanse droom is een grote witte leugen. Amerika heeft geen dromen voor donkere mensen’

‘Mijn zoon was duidelijk aan het spelen, maar in minder dan twee seconden haalde de politie de trekker over’Beeld Humo

In de Verenigde Staten wordt geschokt gereageerd op de beelden van de arrestatie van 29-jarige zwarte Tyre Nichols. Wat een routineuze verkeerscontrole moest worden, liep uit op een minutenlange mishandeling met fatale afloop. Deze week werden de vijf agenten die bij de feiten betrokken waren, aangeklaagd voor doodslag en zware mishandeling. In 2020 sprak Humo een moeder wiens zoon een gelijkaardig lot beschoren was. De jongste zoon van Samaria Rice, de voor eeuwig 12-jarige Tamir Rice, werd in november 2014 doodgeschoten door een politieman toen hij buiten aan het spelen was met een speelgoedpistool.

Dit gesprek verscheen origineel in Humo op 7 juni 2020 naar aanleiding van het overlijden van George Floyd.

SAMARIA RICE «Het was heel pijnlijk om de video van de dood van George Floyd te bekijken. Ik moest echt naar lucht happen, zo benauwend was het. Ik zag die politieman zitten, met zijn knie in de nek van George Floyd, een hand in zijn zak en een grijns op zijn gezicht. Minutenlang, terwijl Floyd zei dat hij niet meer kon ademen, tot hij uiteindelijk niet meer bewoog. Het was een executie in slow motion, vlak voor mijn ogen. Ik geloofde niet wat ik zag. Alwéér één? Hoeveel zwarte slachtoffers gaan er nog vallen?

Liever luisteren naar dit verhaal? Hieronder de door Blendle voorgelezen versie:

»Ik heb contact proberen op te nemen met de familie van George Floyd, maar dat is nog niet gelukt. Ik wil hun laten weten dat ik er voor hen ben als ze mijn steun nodig hebben. ‘Blijf vechten,’ wil ik hun zeggen, ‘laat je stem horen.’ Dat is wat ik al meer dan vijf jaar doe, sinds de dood van mijn zoon, al kost het me al mijn krachten.»

Tamir Rice

Het zijn emotionele dagen voor Samaria Rice. In juni zou haar zoon Tamir 18 geworden zijn, en voor die verjaardag heeft ze een heleboel plannen. ‘We houden twee herdenkingen, we laten T-shirts drukken en we gaan een gedenkteken voor hem oprichten in het Cudellpark, waar hij stierf.’ Na de dood van haar zoon, de jongste van vier kinderen, ontbolsterde Rice tot activiste tegen racistisch politiegeweld. Met haar Tamir Rice Foundation zet ze zich in voor een betere toekomst voor zwarte jongeren, een toekomst die ze haar eigen zoon niet kon geven. Tamirs verhaal blijft de verontwaardiging van de Black Lives Matter-beweging voeden. Op 22 november 2014 schiet politieman Timothy Loehmann, die op dat ogenblik 26 jaar is, Tamir neer aan een prieeltje in het Cudellpark in Cleveland. Even voordien was via het noodnummer 911 een oproep binnengekomen van een parkbezoeker die meldde dat iemand – wellicht een jongere – een pistool richtte op willekeurige voorbijgangers. ‘Ik denk dat het een neppistool is,’ zei de beller nog, maar die boodschap wordt door de dispatcher niet doorgegeven aan de politiepatrouille die er onmiddellijk op afgaat. Op de korrelige beelden van de bewakingsvideo die de politie later vrijgeeft, is te zien hoe Tamir Rice staat te spelen in de sneeuw met een neppistool en op een bank in het prieeltje gaat zitten. Wanneer de politiewagen arriveert, staat hij op en grijpt naar het pistool aan zijn gordel. Twee agenten stappen met getrokken wapen uit, de jongen valt op de grond. Loehmann heeft twee keer geschoten vanop drie meter afstand, het incident heeft minder dan twee seconden geduurd. ‘Shots fired, man down. Zwarte man, misschien 20,’ klinkt het door de politieradio. De agenten dienen geen medische zorgen toe aan de zwaargewonde jongen. Dat gebeurt pas vier minuten later door een FBI-agent die in de buurt is voor een onderzoek naar een bankoverval. Tamir Rice overlijdt die nacht aan zijn verwondingen in het ziekenhuis.

HUMO Wat herinner je je nog van die dag?

RICE «Sommige dingen herinner ik me nog glashelder, zoals de sandwiches met kalkoen die ik ’s middags voor Tamir en zijn zus had klaargemaakt. Na de lunch gingen ze spelen in het recreatiecentrum in het Cudellpark wat verderop. Dat deden ze vaak.

»Het volgende dat ik me herinner, is onverwachts geklop op de deur: twee buren kwamen me vertellen dat mijn zoon was neergeschoten door de politie. Ik was in shock, ik geloofde het niet, tot ik aankwam bij het park en mijn zoon op de grond zag liggen, en mijn twee andere kinderen op de achterbank van de politiewagen aantrof.

»Zijn zus was niet bij Tamir toen de politie arriveerde, maar ze was op de schoten afgekomen en naar haar broer gerend om hem te helpen. De agenten werkten haar tegen de grond, boeiden haar en verplichtten haar om vanuit de politiewagen toe te kijken hoe haar broer aan het sterven was.

»Ik herinner me dat ik meereed met de ambulance, voorin op de passagiersstoel, want ik mocht niet achterin naast mijn kind zitten. Tijdens die rit had ik het gevoel dat hij al weg was, ook al gaven ze hem in het ziekenhuis nog bloedtransfusies en sloten ze hem aan op beademingstoestellen. Politiemannen cirkelden de hele avond rond zijn ziekenhuiskamer. Toen ik hem te zien kreeg, was hij dood. Ik mocht zijn lichaam niet aanraken, want dat was een bewijsstuk geworden.»

HUMO Achteraf gaf de politie videobeelden vrij van het schietincident.

RICE «De eerste keer dat ik de beelden zag, ben ik in elkaar gestort, maar ik ben blij dat die video bestaat, anders hadden we niet geweten wat er precies gebeurd was – het is nu net zo met de dood van George Floyd.

»Dankzij die video weet ik dat mijn zoon geen mensen aan het bedreigen of bang aan het maken was met een pistool. Ik heb het filmpje honderden keren bekeken om al zijn lichaamsbewegingen te bestuderen, en je ziet zo duidelijk dat hij aan het spelen is. Hij speelde in zijn eentje met dat nepwapen dat hij van een vriendje had gekregen. Hij wist dat hij dat nooit van mij zou krijgen. Tamir was daar trouwens niet alleen, er waren nog een heleboel andere kinderen verderop in het park. En de man die naar het noodnummer belde, was een kerel die daar op een bankje bier zat te drinken.

Politiegeweld in Amerika: ‘De Amerikaanse droom is een grote witte leugen. Amerika heeft geen dromen voor donkere mensen’

»Toen de politiewagen aankwam, duurde het minder dan twee seconden om Tamir neer te schieten. In twee seconden was zijn lot bezegeld. Mijn zoon had niet eens de tijd om te beseffen wat er gebeurde.

»De politiemannen zijn achteraf nooit aangeklaagd en zijn dus niet voor de rechter moeten verschijnen. Ze dachten dat ze een volwassen man met een echt vuurwapen voor zich hadden, en daarom gingen ze vrijuit. Ik heb ook nooit verontschuldigingen van de politie gekregen.

»Timothy Loehmann, de agent die de trekker overhaalde, werd ontslagen. Niet omdat hij mijn zoon had doodgeschoten, maar omdat hij had gelogen bij zijn sollicitatie. Ik weet niet waar hij vandaag is of wat hij doet, maar ik ben bezorgd dat die man ooit weer bij de politie aan de slag gaat. Een tijd geleden hoorde ik dat hij zou aangenomen worden bij de politie in Bellaire, hier enkele steden verderop. Ik ben hun gaan uitleggen wat voor iemand ze in hun korps zouden krijgen, en omdat ik er veel steun kreeg van de bevolking, hebben ze afgezien van hun beslissing.»

HUMO Wat was je beeld van de politie voor dit alles?

RICE «Ik heb een moeilijke jeugd gehad in een gebroken gezin. Ik ben toen vaak met de politie in aanraking gekomen, maar dat waren geen negatieve ervaringen. Ik had vertrouwen in die agenten. Ja, ik had al beelden op tv gezien van zwarte mannen die het slachtoffer waren geworden van racistisch politiegeweld. Rodney King, Eric Garner, Michael Brown… Vreselijk, dacht ik dan, maar verder stond ik er niet bij stil. Maar raad eens wie de volgende was? Eigenlijk besefte ik niet goed wat er aan de hand was in dit land tot mijn zoon vermoord werd. Zoals elke Amerikaan leefde ik gewoon mijn leven. Ik probeerde mijn kinderen een betere jeugd te geven dan ikzelf heb gehad. Ik was acht maanden eerder verhuisd naar een buitenwijk van Cleve land waar ik dacht dat het veiliger was voor hen. Ik was alleen maar bezig met mijn gezin. Tot mijn leven in november 2014 die verschrikkelijke wending nam.

»In de weken en maanden na Tamirs dood begon ik me te verdiepen in de geschiedenis van racisme, slavernij en geweld van de autoriteiten tegen zwarten. Het was een pijnlijk ontwaken. Ik zag hoe racisme aan de basis ligt van al dat politiegeweld, hoe straffeloosheid ervoor zorgt dat dit blijft gebeuren, telkens opnieuw. Ik heb toen besloten dat ik niet zou zwijgen. Ik ben boos, verdrietig en ontgoocheld in Amerika. De Amerikaanse droom is een grote witte leugen. Amerika heeft geen dromen voor donkere mensen.»

I CAN’T BREATHE

Enkele maanden voor Tamir werd gedood, zagen miljoenen mensen de beelden waarop Eric Garner gewurgd wordt door een politieman, nadat hij elf keer hetzelfde zinnetje herhaalde als George Floyd: ‘I can’t breathe.’ Een maand later werd de 18- jarige Michael Brown door een agent doodgeschoten in Ferguson. Walter Scott werd in april 2015 aangehouden omdat het remlicht van zijn auto stuk was. De agent schoot de wegrennende man in de rug en hij was op slag dood. Twee video’s, één van een politiehelikopter en één van een dashboardcamera van een politiewagen, legden vast hoe Terence Crutcher in september 2016 van politieagenten wegwandelt met zijn handen in de lucht, net voor hij wordt doodgeschoten. Het zijn maar enkele namen uit een lange lijst van ongewapende zwarte mannen en jongens die door politiegeweld zijn omgekomen. In bijna geen van de gevallen werden de betrokken agenten vervolgd. Afro-Amerikanen hebben in de Verenigde Staten 21 keer meer kans om door de politie gedood te worden dan blanke mannen. Ze hebben twee keer zoveel kans op dat ogenblik ongewapend te zijn. Onderzoek toont aan dat agenten zwarten bedreigender en gevaarlijker vinden dan blanken en daardoor ook sneller een ongewapende zwarte man zullen beschieten. In Minneapolis, de staat van George Floyd, is 20 procent van de bevolking zwart, maar van de mensen die door de politie werden gedood, is maar liefst 60 procent zwart. Elk jaar worden zo’n duizend mensen gedood door de Amerikaanse arm der wet.

Voor de agenten zelf zijn er zelden gevolgen. Sinds 2005 vonden zowat vijftienduizend burgers de dood door toedoen van Amerikaanse ordehandhavers. Minder dan honderdvijftig van die ordehandhavers werden aangeklaagd voor moord. Het zijn cijfers uit het ontluisterende boek ‘Policing the Black Man’ van Angela J. Davis. Daarin leggen vooraanstaande academici en advocaten haarfijn uit hoe de zwarte bevolking door het hele Amerikaanse gerechtssysteem – van arrestatie tot straf – systematisch slechter wordt behandeld dan blanken. Afro-Amerikanen hebben tweeenhalf keer meer kans om gearresteerd te worden dan blanke Amerikanen. Agenten controleren, fouilleren en arresteren zwarte mensen veel vaker dan blanken die hetzelfde gedrag vertonen. Aanklagers vragen strengere straffen voor zwarten dan voor blanken die hetzelfde op hun kerfstok hebben. Racistische profilering ligt ook aan de basis van de strengere gevangenisstraffen voor Afro-Amerikanen dan voor blanken die dezelfde misdaad hebben gepleegd. Zwarte jongeren krijgen het het hardst te verduren, schrijft professor strafrecht Kristin Henning van de Georgetown University in Washington. Niemand wordt scherper in de gaten gehouden door de politie dan zwarte jongeren – ook zwarte volwassenen niet. Agenten zien zwarte jongens niet als kinderen, maar als gevaarlijke criminelen, zelfs als ze zich niet verdacht gedragen. Ze controleren de jongeren onophoudelijk, waar ze ook zijn – op straat, op school, in winkels – en wat ze ook doen. Een studie toont aan dat agenten de leeftijd van zwarte jongens altijd overschatten en die van blanke kinderen onderschatten. Dat was ook het trieste lot van de 12-jarige Tamir Rice, die door schutter Timothy Loehmann 20 jaar werd geschat. Gedood worden door de politie is zelfs de op vijf na belangrijkste doodsoorzaak bij jonge zwarte mannen in de VS.

'Als er niet snel gerechtigheid komt voor de dood van George Floyd en alle anderen, is dat wat het zal worden: een burgeroorlog.'Beeld AP

ZWARTE TRAUMA’S

‘Ik heb een handboek uitgebracht voor jongeren met tips hoe ze zich het best gedragen als de politie hen benadert,’ vertelt Samaria Rice. ‘Want zo’n controle wekt altijd stress en het kan snel verkeerd gaan.’ Het Tamir Rice Safety Handbook is uitgegeven in samenwerking met de Amerikaanse burgerrechtenvereniging ACLU. En zo start Rice het ene project na het andere op. In Cleveland gaat ze deze zomer een gebouw opknappen om er een centrum van te maken waar jongeren kunst- en muziekles krijgen en waar ze leren over de échte geschiedenis van Amerika. ‘Niet degene die pas begint bij de ontdekking door Christopher Columbus.’

HUMO Je bent een activiste geworden na de dood van je zoon, net als vele andere moeders van jongens die stierven door politiegeweld. Hebben jullie vaak contact?

RICE «We delen dezelfde pijn en we steunen elkaar. Maar ik ben het beu om ‘één van de moeders’ te zijn. Voor je het weet, maak je deel uit van iemands politieke agenda. Tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen hebben veel moeders zich in de ‘Mothers of the Movement’ achter Hillary Clinton geschaard. Ik heb niet meegedaan. Clinton heeft het mij gevraagd, maar ik wilde niet meegaan in dat politieke spel. Ze gingen een promofilmpje maken waarin mijn zoon en die andere jongens werden opgevoerd. Dat interesseert me niet. Ik wil gewoon gerechtigheid voor Tamir. Geen enkele president heeft daarvoor gezorgd. Obama niet en Trump ook niet. En intussen gaat het doden maar door.

»Ik wil echt iets dóén, iets veranderen. Ik ijver ervoor om de wetten te laten afschaffen die agenten beschermen tegen vervolging als ze een burger doden. Want zo gaat het vandaag: ze zijn untouchable

HUMO Toen Tamir stierf, waren er ook protesten, maar die waren niet zo hevig als nu.

RICE «Eerst waren we met enkele honderden op straat gekomen. Toen bekend werd dat de agent die drie maanden eerder de 18-jarige Michael Brown had doodgeschoten niet zou vervolgd worden, werden het enkele duizenden betogers. Maar het waren vreedzame protesten, zonder vandalisme, zonder brandstichtingen.»

HUMO Ben je de afgelopen dagen mee gaan protesteren?

RICE «Nee, ik denk niet dat ik ertoe in staat ben om in de mensenmassa te gaan staan en telkens weer aangesproken te worden op de dood van mijn zoon. Dat is te pijnlijk, en te gevaarlijk.

»Wat er nu gebeurt… It’s crazy. Ik hou mijn hart vast als ik zie dat mensen worden beschoten met rubberkogels en belaagd met traangas. Ik keur ook het geweld van de betogers af. Er is geen reden om alles kapot te maken en in brand te steken. Veel van dat geweld komt van witte extremisten en anarchisten.

»Vorige week liep ik door het centrum van Cleveland, waar het nachtelijke protest zijn sporen had nagelaten: ingeslagen ramen, vernielde auto’s, graffiti op de overheidsgebouwen... Ik was helemaal van streek toen ik in vette letters Tamirs naam zag staan, verspreid over verschillende gevels. Dat is niet de manier waarop ik het wil.»

HUMO Waarom gaat het er dit keer zo hevig aan toe, denk je?

RICE «De mensen zijn boos – nee, woedend. Om het aanhoudende racisme, het politiegeweld, het gebrek aan respect voor het leven van een zwarte. De protesten zijn nu al meer dan tien dagen aan de gang en ik zie ze niet meteen stoppen. ‘Oorlog’ is een goed woord om het te beschrijven. (Diepe zucht) Als er niet snel gerechtigheid komt voor de dood van George Floyd en alle anderen, is dat wat het zal worden: een burgeroorlog.

»Dat de National Guard wordt ingezet tegen de betogers, heeft het er niet rustiger op gemaakt. Sommige betogers zijn bereid om tot het uiterste te gaan. ‘Je mag me doden, ik ben niet bang,’ hoor ik ze zeggen. Ze zijn het moe en bereid om te sterven. »En weet je? Amerika heeft het over zichzelf afgeroepen. Ik hoop dat de witte machthebbers dat eindelijk inzien. Het hele systeem moet op de schop. White supremacy, de blanke overheersing, heeft al te veel pijn en trauma’s bij de zwarte bevolking veroorzaakt. Genoeg is genoeg! Wie denken die mensen wel dat ze zijn?»

HUMO U bent erg kwaad.

RICE «Mijn familie en ik zijn getraumatiseerd door wat er met Tamir is gebeurd. Ik ben geen normaal mens meer. Sinds 2014 weet ik niet meer hoe ik dat moet zijn. De afgelopen vijf jaar heb ik me als een golf in de oceaan gevoeld: je blijft maar doorgaan, tot je wordt neergeslagen. Je staat opnieuw recht en verrijst als een nieuwe golf, die weer gebroken wordt. Zo gaat het maar door, eindeloos.

»Ik heb vier kinderen, Tamir was mijn jongste, een echt moederskindje. Hij was dol op pizza en chicken nuggets. Hij hield van basketbal en voetbal, van tekenfilms en videospelletjes. Hij speelde graag met lego en haalde graag grappen uit. Hij was een doodnormale Amerikaanse jongen. Waarom moest hij op zo’n vreselijke manier sterven? Elke dag vecht ik tegen de overheid en tegen de politie. Ik ben zo moe, maar ik geef niet op. Alles wat ik nu doe, doe ik voor mijn zoon.»