Amerikaanse minister Blinken in Israël te midden van opgelopen spanningen met Palestijnen: "We roepen alle partijen op tot de-escalatie"

Het bezoek van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken was oorspronkelijk bedoeld om de nieuwe regering van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, de meest rechtse ooit, te leren kennen. Maar het vindt nu net plaats in wat is uitgedraaid tot een van de meest bloedige maanden van de afgelopen jaren in het Israëlisch-Palestijnse conflict. 

"We roepen alle partijen op om dringende maatregelen te nemen om terug te keren tot kalmte en de-escalatie", zei Blinken tijdens een persconferentie met Netanyahu. Tegelijk herbevestigde hij de Amerikaanse steun voor bondgenoot Israël. "In de context van oplopend geweld is het belangrijk dat de bevolking van Israël weet dat de Amerikaanse steun voor hun veiligheid ijzersterk blijft."

Vorige vrijdag viel het Israëlische leger binnen in het Palestijnse vluchtelingenkamp van Jenin op de Westelijke Jordaanoever, een antiterreuractie. Daarbij vielen negen Palestijnse doden, onder wie ook burgers. Later op de dag werd nog een Palestijn doodgeschoten op een betoging tegen die inval.

Een dag later opende een Palestijnse schutter het vuur bij een synagoge in Oost-Jeruzalem. Zeven Israëli's kwamen om. De volgende ochtend raakten opnieuw twee Israëli's zwaargewond bij een schietpartij, de schutter was een Palestijnse jongen van nauwelijks 13 jaar.

"De onrust tussen Israëli's en Palestijnen was er natuurlijk al voor die nieuwe, rechts-religieuze regering", zegt Erwin van Veen, Midden-Oostenonderzoeker van Clingendael, "maar de voorbije tien jaar hebben we in Israël een ruk naar rechts gezien, met deze regering is het kookpunt bereikt".

Na een ronde op de bank is Benjamin "Bibi" Netanyahu sinds eind december opnieuw premier van Israël, dit keer van de meest rechtse regering ooit. Bij zijn coalitiepartners is onder andere ook de extreemrechtse, zionistische partij van omstreden Veiligheidsminister Itamar Ben-Gvir.

"Je ziet dat steeds meer Joodse kolonisten op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem hun boekje te buiten gaan. Ze branden olijfbomen plat, slachten vee van Palestijnse boeren af of slaan hun winkels kort en klein. De nieuwe regering zet die trend nog extra kracht bij door te zeggen dat Israël een land is voor Joodse inwoners, de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem inbegrepen."

De VS is een bemiddelaar, maar ook en vooral een belangrijke bondgenoot van Israël. Van Veen denkt dan ook niet dat het bezoek van Blinken veel zoden aan de dijk zal brengen: "Hij zal het bezoek vooral gebruiken als crisismanagement, om te voorkomen dat het geweld verder escaleert. Maar verder moeten we ons geen illusies maken, de Amerikanen zijn de trouwste bondgenoot van Israël, dus ze zullen weinig echte druk zetten."

Mogelijk heeft Blinken binnenskamers wel iets gezegd over het beleid van de Israëlische regering, meent Bert De Vroey, die voor VRT NWS de VS en Israël al lang volgt. "De VS onderschrijft de tweestatenoplossing en veroordeelt ook dat Joodse kolonisatoren Palestijns gebied stukje bij beetje annexeren. Maar de nieuwe regering is helemaal niet van plan om een Palestijnse staat te steunen, in tegendeel, er valt te verwachten dat ze dit beleid zullen verderzetten en verharden. 

"Het is voor president Biden duidelijk geen prioriteit om zich sterk te mengen in Israël, die heeft zijn handen al vol met Oekraïne. Het is net op dit moment dan ook nog extra moeilijk voor de Amerikanen om kritiek te leveren op Israël, want er is net een aanslag geweest waarbij zeven burgerslachtoffers zijn gevallen. Dat er ook Palestijnse doden vallen, weegt daar niet tegen op: Israël verantwoordt zijn beleid als veiligheidsacties tegen terreurgroepen. Daar brengt de VS doorgaans weinig tegen in."

Wie of wat kan dan wel invloed hebben op de situatie? "Meer en meer landen zullen de Israëli's veroordelen voor de bezetting van de Palestijnse gebieden", zegt van Veen. "Er zijn in de EU nu veel te veel landen die pro Israël zijn om de verkeerde redenen: Duitsland draagt nog altijd de schuld van de Tweede Wereldoorlog mee, in Hongarije zijn er de banden tussen de partij Fidesz van Viktor Orbán en Likoed van Netanyahu. Maar er zijn ook landen die kritischer staan tegenover Israël, zoals Frankrijk, Zweden en Ierland. Als die een coalitie vormen en de internationale druk opvoeren, zal Israël daardoor in het morele verdomhoekje komen."

Bert De Vroey schat in dat de solidariteit met Israël wel groot zal blijven. "Vaak wordt kritiek op Israël ook als antisemitisme geframed door machtige lobbyorganisaties, niet het minst door de geweldig sterke pro-Israëllobby in de VS zelf."

"Je merkt wel dat binnen de Democratische partij de houding tegenover Israël aan het draaien is, vooral bij de jonge Democraten rond Alexandria Ocasio-Cortez. Maar de trend is niet zo groot dat Biden er veel rekening mee moet houden. Zeker als er Israëlische burgerslachtoffers vallen, zal Israël nog veel krediet krijgen."