Eerste geval van dollekoeienziekte in twaalf jaar in Nederland blijkt minder gevaarlijke variant te zijn

Wat is er juist aan de hand?

De boerderij in kwestie is na de vondst door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) geblokkeerd. Dat wil zeggen dat er geen dierlijke producten van het terrein mogen. Het is onduidelijk of het om een enkel geval gaat, of dat de ziekte zich al heeft verspreid.

Volgens minister van Landbouw Piet Adema is “dit positief geteste rund niet in de voedselketen terechtgekomen en vormt het geen risico voor de voedselveiligheid”. Dat schrijft de minister in een brief aan de Tweede Kamer in Nederland.

Omdat de dollekoeienziekte ook voor mensen gevaarlijk is, bestaat er een Europees monitoringsprogramma om alle kadavers en in nood geslachte runderen in bepaalde risicogroepen te testen. Het is via dat programma dat dit geval aan het licht is gekomen, zo laat Adema weten. “Het kadaver van het dier is na overlijden op het bedrijf aangeboden bij destructiebedrijf Rendac waar het ook bemonsterd is”, schrijft de minister in zijn brief, aldus de Nederlandse krant De Telegraaf.

Wat is de dollekoeienziekte?

Officieel heet de ziekte boviene spongiforme encefalopathie (BSE). Ze wordt veroorzaakt door prionen, dat zijn verkeerd gevouwen eiwitten. BSE tast het zenuwstelsel van koeien aan: er ontstaan letterlijk gaten in de hersenen.

BSE kent een ‘atypische’ en een ‘klassieke’ variant. In beide gevallen zonderen besmette koeien zich af van de kudden en vertonen ze na verloop van tijd agressief gedrag. De ‘klassieke’ variant komt voort uit voer dat is besmet met dierlijke eiwitten. Dat is de variant die in de jaren ‘90 tot grote problemen leidde, vooral in het Verenigd Konikrijk (zie hieronder).

Daarnaast is er dus nog de atypische variant. Daarover spreken we wanneer een koe spontaan de dollekoeienziekte ontwikkelt. Dat gebeurt slechts zelden maar kan elk rund dat ouder dan 32 maanden wordt overkomen. Volgens de Nederlandse krant AD gaat het dus om zo’n geval. Dat zou landbouwminister Adema ook in zijn brief aan de Tweede Kamer geschreven hebben. In zo’n geval gaat het wellicht om een geïsoleerd geval.

Is dit ook gevaarlijk voor mensen?

Ja, zeker en vast. Zowel dieren als mensen kunnen ook met BSE besmet raken als ze geïnfecteerd vlees eten. Mensen die dat doen, kunnen de dodelijke ziekte Creutzfeldt-Jakob oplopen. Als dat gebeurt, sterven de hersencellen af. Dat gaat gepaard met hevige pijn en het een voor een uitvallen van verschillende functies, van bewegen tot spreken. Soms gaat het gepaard met epileptische aanvallen.

Het ziekteverloop is erg snel. Patiënten die lijden aan de ziekte trekken het meestal slechts enkele maanden tot twee jaar. Er bestaat geen behandeling voor de ziekte. In normale omstandigheden krijgt slechts een op het miljoen mensen de ziekte.

Komt de dollekoeienziekte vaak voor?

In de jaren negentig ontstond een epidemie van de ziekte, die trof vooral het Verenigd Koninkrijk. Daar stierven tussen 1994 en 1996 tien mensen aan wat toen een nieuwe variant van Creutzfeldt-Jakob genoemd werd. De patiënten waren gemiddeld jonger en hun ziekteverloop was anders dan bij ‘normale’ patiënten. Ook bleken hun hersenen op een andere plek aangetast. Dat beeld stemde overeen met het ziektebeeld dat veeartsen zagen bij koeien met de dollekoeienziekte. Zo werd de link gelegd tussen de ziekte en het eten van besmet voedsel. Het is pas achteraf dat via onderzoek aangetoond kon worden dat die hypothese wellicht klopte.

In totaal zijn er in Groot-Brittannië tot februari 2009 167 mensen aan de door dollekoeienziekte veroorzaakte variant van Creutzfeldt-Jakob overleden. Daarbuiten waren dat er 46. Voor Nederland is het dus de eerste keer sinds 2011 dat er nog eens een geval van dollekoeienziekte opduikt. Sinds 1997 waren er 88 gevallen van de klassieke variant bij onze noorderburen. Drie mensen overleden in Nederland aan de ziekte van Creutzfeldt-Jakob.

De Europese Unie stelde dat de epidemie in 2006 op zijn retour was.