Waarom de consument zich geen zorgen hoeft te maken nu dollekoeienziekte weer opduikt in Nederland

Er is gekkekoeienziekte aangetroffen bij een kadaver van een koe in Nederland. Dat heeft het Nederlandse ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit bekendgemaakt. Wageningen BioVeterinary Research heeft het kadaver van het zieke dier onderzocht en vastgesteld dat de koe besmet was met de atypische variant van de dollekoeienziekte (daarover later meer, red).

Het ministerie wil voorlopig niet bekend maken waar de boerderij gelegen is waar de ziekte werd aangetroffen. De boerderij zou wel hermetisch afgesloten zijn, meldt het ministerie. De toegang is geblokkeerd. 

"Voorlopig absoluut niet", klinkt het duidelijk bij het Belgische federale voedselagentschap (FAVV). "We doen in België al aan actieve monitoring", vertelt woordvoerder Hélène Bonte in "VRT NWS Live". "Dat wil niet zeggen dat elk geslacht rund wordt gecontroleerd, maar dat gebeurt wel wanneer we vermoeden dat een dier ziek zou kunnen zijn."

Ook risicodieren worden systematisch gecontroleerd: risicodieren zijn dieren die uit noodzaak geslacht werden of die ouder zijn dan 48 maanden, de dollekoeienziekte komt namelijk vaker voor bij oudere dieren.

"Slachthuizen nemen ook heel wat maatregelen om ervoor te zorgen dat het vlees niet besmet geraakt. De dollekoeienziekte situeert zich bijvoorbeeld in de hersenen en die worden systematisch uit het kadaver gehaald. Voorlopig is er dus geen reden tot ongerustheid, maar we volgen de situatie op de voet."

Ook Stefan Roels van Dierengezondheidszorg Vlaanderen zegt dat er geen reden tot paniek is. "Er zijn twee varianten van de dollekoeienziekte", verduidelijkt hij in "VRT NWS Live". "De klassieke variant kennen we nog van vroeger. De ziekte kwam in de jaren 80 en 90 over vanuit het Verenigd Koninkrijk en werd veroorzaakt doordat runderen gevoederd werden met vlees en beendermeel."

Het ging eigenlijk om een soort kannibalisme: dierlijk materiaal werd in het verleden gebruikt als eiwitbron voor andere dieren, maar sinds dat verboden is, is ook die klassieke variant van de dollekoeienziekte zo goed als verdwenen.

Af en toe treedt er toch nog een geval op van dollekoeienziekte. Dat gaat dan om de atypische "ouderdomsvariant" van de ziekte. "Die variant is te wijten aan een spontane mutatie van het eiwit dat de ziekte veroorzaakt en hebben we dus ook niet onder controle", aldus Roels. "De variant komt vaker voor bij oudere dieren (ouder dan zeven jaar)."

Het Nederlandse ministerie van Landbouw heeft ondertussen bevestigd dat de dode koe die besmet was met de dollekoeienziekte besmet was met die atypische variant. Dat is goed nieuws, want dat betekent dat de ziekte niet werd veroorzaakt door een bepaalde voeding en dat het dus om een geïsoleerd geval gaat.

“Binnen Europa bestaat er een soort informatiesysteem voor dierenziekten en daarin moeten lidstaten melden wanneer bepaalde ziekten, zoals de dollekoeienziekte, opduiken", vertelt Hélène Bonte van het Belgische federale voedselagentschap. "Nederland heeft dat in dit geval ook gedaan, maar het is eigenlijk zeer uitzonderlijk dat een lidstaat melding maakt van de dollekoeienziekte."

"Vooral de klassieke variant is namelijk zo goed als uitgeroeid, gemiddeld zijn er nog zo’n vijftal gevallen per jaar in heel Europa." In Nederland dateert het laatste geval van de dollekoeienziekte van 2011, bij ons al van 2006. 

"Het gaat niet om een klassieke ziekte", vertelt Roels. "Wanneer we te maken krijgen met een klassiek virus, een bacterie of een parasiet, gaat het meestal om iets exogeen – iets van buiten het lichaam - dat in ons lichaam binnendringt. Bij de dollekoeienziekte ligt een eiwit dat al in ieder dier aanwezig is aan de basis van de ziekte."

"Dat eiwit muteert op een bepaalde manier - en omwille van nog onduidelijke redenen - waardoor de producten die in ons lichaam zitten om dat eiwit af te breken hun werk niet meer kunnen doen. De eiwitten gaan zich daarna opstapelen en die opstapeling veroorzaakt de dollekoeienziekte."

De ziekte veroorzaakt heel wat problemen bij besmette dieren, vooral op vlak van motoriek. Het begint met kleine spiertrillingen, maar kan zelfs leiden tot verlamming. "De ziekte heeft ook invloed op de mentale gezondheid van de dieren", vertelt Roels. "Omdat ze niet weten wat er aan de hand is, worden ze heel bang. Wanneer je ze benadert, kunnen ze dan aanvallen, maar dat is dus eerder te wijten aan schrik dan aan agressie."

De kans dat je op dit moment als mens besmet zou raken met de ziekte is eigenlijk onbestaande, vertelt Roels. "Je kan het in principe zelfs niet krijgen door vlees te eten van een besmette koe. De dollekoeienziekte is namelijk gelinkt aan het zenuwweefsel: de ziekte manifesteert zich ter hoogte van de hersenen en het ruggenmerg." 

Na de uitbraak van de dollekoeienziekte in België in 1997 werd ook bij ons beslist om de hersenen en het ruggenmerg van de dieren die worden geslacht systematisch te verwijderen. Dat is ook de reden waarom het FAVV voorlopig geen extra maatregelen plant. 

De voorzorgsmaatregelen om te voorkomen dat mensen besmet raken met de dollekoeienziekte zijn broodnodig. De rundveeziekte kan bij mensen namelijk de ziekte van Creutzfeldt-Jakob veroorzaken. Dat is een zeer zeldzame hersenziekte, gekenmerkt door geheugenverlies, bewegings- en evenwichtsstoornissen, onwillekeurige bewegingen en stijfheid. 

De ziekte komt vooral voor bij jonge mensen en heeft in vele gevallen een dodelijke afloop. Er bestaat geen behandeling voor.