James Arthur Photography

Vlaanderen wordt opgedeeld in 15 regio’s: schoon schip of Vlaamse koterij?

Vlaanderen is opgedeeld in 15 regio’s. Gemeentes mogen voortaan alleen nog samenwerkingen opzetten binnen hun eigen regio. Door deze nieuwe indeling wil de Vlaamse overheid komaf maken met het kluwen van lokale samenwerkingen. Maar zal dit wel werken? Herwig Reynaert en Elizaveta Gjurova, UGent-politicologen gespecialiseerd in lokale politiek, leggen uit wat er al dan niet zal veranderen. 

1. Waarom wordt Vlaanderen opgedeeld in regio’s?

Laten we beginnen bij het begin: waarom nu deze nieuwe indeling? De Vlaamse regering stelde vast dat er te veel versnipperde samenwerkingsverbanden waren tussen gemeente, legt Elizaveta Gjurova in VRT NWS Live. 

“Uit een rapport dat de Vlaamse overheid in 2012 publiceerde, bleek dat Vlaamse gemeentes gemiddeld 68 verschillende samenwerkingsverbanden hadden.” Daardoor dreigt men het overzicht te verliezen, aldus Gjurova.

Om het aantal intergemeentelijke samenwerkingsverbanden te verminderen en hun werking te vereenvoudigen, heeft de Vlaamse regering, en in het bijzonder minister van Binnenlandse Bestuur Bart Somers (Open VLD), Vlaanderen verdeeld in strak afgelijnde regio’s. Door die indeling in 15 regio’s zullen gemeentes binnen één en dezelfde regio moeten gaan samenwerken.

BEKIJK - Politicologe Elizaveta Gjurova legt kort uit waarom Vlaanderen ingedeeld wordt in 15 regio’s:

Videospeler inladen...

Professor Reynaert vindt het op zich goed dat er nu een lijn wordt getrokken in al die verschillende samenwerkingsverbanden. “Nu zien we dat gemeentes voor bepaalde zaken samenwerken met de ene gemeente en voor andere zaken dan weer met andere gemeentes. Of de indeling in regio’s een oplossing is voor dit kluwen, daar durf ik een vraagteken bij te plaatsen”, klinkt het tegelijk kritisch.

2. Wat zullen die regio’s doen?

Zoals hierboven al gezegd werd, zullen Vlaamse gemeentes binnen de regio’s hun intergemeentelijke samenwerkingen, die we ook kennen als intercommunales, voortzetten. Die intercommunales kennen we bijvoorbeeld van de huisvuilophaling, nutsvoorzieningen, sociale huisvesting maar ook bijvoorbeeld de redders aan zee. 

De intercommunales nemen dergelijke taken van een gemeente over omdat afzonderlijke gemeentes dit niet kunnen betalen. Door samen te werken en de schaal te vergroten drukken gemeentes de kosten. 

BEKIJK - Het is de bedoeling dat de gemeentes binnen hun regio sterk samenwerken, zegt Elizaveta Gjurova:

Videospeler inladen...

Voorheen konden gemeentes zelf kiezen met welke gemeentes ze gingen samenwerken. Door de invoering van de regio’s zullen nieuwe samenwerkingsverbanden alleen nog binnen één en dezelfde regio mogen worden gesloten. 

Bestaande structuren krijgen tot uiterlijk 31 december 2030 om zich aan te passen. Afvalintercommunales hebben een uitzondering gekregen: zij hebben tot 31 december 2036 de tijd om zich aan te passen. Elizaveta Gjurova weet dat een tiental afvalintercommunales zich zullen moeten aanpassen.

3. Hoe zullen de regio’s werken?

Minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers benadrukt dat de regio’s geen nieuwe politieke bestuurslaag vormen, maar een overlegmodel, legt Elizaveta Gjurova uit. “En dat overlegmodel bestaat al, maar vaak op een informele manier.”

BEKIJK - “De regiovorming is een formalisering van het burgemeestersoverleg”, duidt Elizaveta Gjurova:

Videospeler inladen...

Nu houden de burgemeesters van samenwerkende gemeentes namelijk om de zoveel tijd een burgemeestersoverleg. Door de indeling van de regio’s zal dit overleg geformaliseerd worden in een maandelijks burgemeestersoverleg. 

Daarnaast blijft de gemeentelijke beslissingsbevoegdheid op lokaal niveau, benadrukt minister Somers. Om de werking van de regio’s democratisch op te volgen, moet de werking van de regio zelf minstens twee maal per jaar op de gemeenteraad behandeld worden.

4. Was die nieuwe indeling nodig?

De nieuwe indeling in regio's maakt heel wat kritiek los: bij burgemeesters, bij burgers op sociale media en ook bij professor Reynaert. Hij vraagt zich hardop af of deze nieuwe indeling wel nodig was. 

“Ondanks het feit dat men altijd gezegd heeft dat dit geen nieuwe politieke bestuurslaag is, ben ik altijd kritisch geweest voor de indeling in regio’s”, merkt de professor op. “Want eigenlijk hebben we al een intermediair bestuur: het provinciale niveau.”

Dat wordt ook geïllustreerd in Limburg, stelt professor Reynaert vast. “Daar is het duidelijk dat men niet goed wist wat men moest aanvangen met het regioverhaal, want de provincie Limburg wordt één regio. Als regio’s eindigen als mini-provincies wat hebben we dan concreet gerealiseerd?”

5. Zal dit werken?

Er is ook kritiek van een aantal burgemeesters, vooral van gemeentes die aan de rand van een regio liggen. Zij willen uitzonderingen om over de regiogrenzen heen te mogen samenwerken, omdat ze op dit moment al goed samenwerken met gemeentes van buiten hun regio waarbij ze nu worden ingedeeld.

BEKIJK - Elizaveta Gjurova zegt dat goede samenwerkingen zullen kunnen blijven bestaan, maar dat sommige gemeentes door de nieuwe indeling eruit zullen moeten stappen:

Videospeler inladen...

Professor Reynaert heeft er zijn twijfels bij: “We zullen in de praktijk moeten zien of deze nieuwe indeling zal werken en of deze regio’s een meerwaarde zullen betekenen voor de mensen, want “daarover gaat politiek uiteindelijk nog altijd. Geen enkele inwoner zit te wachten op dit regioverhaal. Het is ver-van-mijn-bed voor de burgers. Ik vraag me af wat hier uiteindelijk de bedoeling van is.”

Ik heb de indruk dat we op het vlak van Binnenlands Bestuur verschillende verhalen tegelijk aan het schrijven zijn.

Herwig Reynaert (UGent)

Concreet vindt de professor dat het Vlaamse beleid op dit moment verschillende kanten opgaat. “Enerzijds begrijp ik dat men wat eenduidiger intergemeentelijke samenwerkingsverbanden wil krijgen. Anderzijds heb ik de indruk dat we op het vlak van Binnenlands Bestuur verschillende verhalen tegelijk aan het schrijven zijn.”

“Zo heb je het verhaal van de gemeentefusies, die gestimuleerd worden. Dat is nu vrijwillig. De vraag is of de volgende Vlaamse regering dat al dan niet verplicht zal maken vanaf een bepaald moment. Door gemeentes te laten fuseren krijg je van onderuit ook een schaalvergroting.”

“Tegelijk is er nog altijd de discussie over het voortbestaan van de provincies. Daar komt nu nog een regioverhaal bij. Daardoor heb ik de indruk dat er van alles en nog wat aan het gebeuren is, terwijl het stilaan tijd wordt dat er een coherent verhaal wordt geschreven.

Krijgen we geen verhaal zoals onze ruimtelijke ordening, waarbij de ene koterij naast de andere wordt opgetrokken?

Herwig Reynaert (UGent)

"Krijgen we geen verhaal zoals onze ruimtelijke ordening in Vlaanderen eruitziet, waarbij de ene koterij naast de andere wordt opgetrokken zonder op een bepaald moment één van die vele hokjes weg te nemen?", vraagt de professor zich af.

6. Zullen de provincies verdwijnen?

Hoewel minister Somers benadrukt dat dit geen nieuwe bestuurlijke indeling is, werpt zich toch de vraag op: zullen door deze nieuwe indeling in regio’s andere niveaus verdwijnen? Denken we in de eerste plaats aan provincies. 

“Dat is uiteraard een politieke beslissing, die niet eenvoudig is”, zegt professor Reynaert. “In de wet staat dat België bestaat uit 10 provincies. Dus zomaar die provincies afschaffen kan men niet, omdat dit op federaal niveau moet gebeuren.”

Voor de vorige verkiezingen had de N-VA vooropgesteld dat de volledige afschaffing van de provincies in het volgende regeerakkoord moest staan. 

Na de verkiezingen, waarbij de N-VA een regeerakkoord sloot met CD&V en Open VLD, gebeurde dat echter niet. CD&V zette zijn voet voor de afschaffing van de provincies. In ruil daarvoor hebben de christen-democraten de afschaffing voor de opkomstplicht voor de lokale verkiezingen geslikt.

“Wat men op het Vlaamse niveau wel kan en wat men trouwens al grotendeels gedaan heeft, is de provincies uitkleden”, gaat professor Reynaert verder. “Zo heeft men de provincies alle bevoegdheden over persoonsgebonden materies afgenomen.”

“Nu zijn ze alleen nog bevoegd voor een aantal grondgebonden materies. Op Vlaams niveau zou men ook kunnen beslissen om deze bevoegdheden weg te halen bij de provincies." 

"De facto zou men ook het politieke provinciale niveau kunnen afschaffen. Zo is de afgelopen tijd het aantal gedeputeerden en provincieraadsleden al verminderd.”

BEKIJK - Het volledige gesprek met Elizabeta Gjurova in VRT NWS Live:

Videospeler inladen...

Meest gelezen