Als Vlaams minister van Justitie vroeg Zuhal Demir (N-VA) vorig jaar aan grondwetspecialist Stefan Sottiaux (KU Leuven) om een ‘rechtsvergelijkende’ studie op te zetten over de mogelijke defederalisering van de bevoegdheid Justitie. De studie omvat een analyse van de huidige bevoegdheidsverdeling in België, maar ook van de bevoegdheidsverdeling in andere federale staten. Sottiaux legt ook een aantal scenario’s voor om tot een nieuwe bevoegdheidsverdeling te komen. Die studie is nu klaar en Demir trekt er meteen haar politieke conclusies uit.

‘Het is belangrijk dat er nu voor het eerst een werkstuk is dat aantoont dat een defederalisering mogelijk is’, zegt de N-VA-minister aan De Standaard. ‘Ik geef zelf de voorkeur aan het scenario waar alles in één keer een deelstatelijke bevoegdheid wordt. Vervolgens kan er zelfstandig beslist worden wat nog samen kan gebeuren.’ Demir hoopt dat de studie ‘het debat kan opwekken’. Zaterdag houdt de N-VA ook een denkdag over de toekomst van justitie in Vlaanderen en België.

‘Buitenbeentje onder federale staten’

Dat de Vlaams-nationalisten grote voorstanders zijn van een Vlaamse Justitie hoeft natuurlijk niet te verbazen. Maar volgens Demir is er nog ‘los van het ideologische debat’ ook een ‘fundamenteel, democratisch probleem’. ‘Een gezonde democratische staat bestaat uit een wetgevende, uitvoerende en een rechterlijke macht. In Vlaanderen staan die eerste twee pijlers er, maar die derde ontbreekt. Als democrate heb ik het daar erg moeilijk mee.’

In een interview met De Standaard reageert grondwetspecialist Sottiaux zelf genuanceerd op zijn studie. Hij benadrukt vooral dat België ‘de grote uitzondering’ is. ‘België kent nog steeds een heel unitaire justitie en is daarin een buitenbeentje onder federale staten’, zegt hij. ‘Allereerst zijn we een grote uitzondering omdat hoven en rechtbanken nog volledig federaal zijn. En als het gaat om politie zijn we pas echt uniek: in alle andere federale staten is ordehandhaving en lokale politie bij uitstek een deelstatelijke bevoegdheid. Wat niet betekent dat er per se iets mis zou zijn om het anders te doen.’

Sottiaux schetst in zijn studie verschillende scenario’s en dus niet alleen een volledige regionalisering. ‘Er zijn ook kleinere discrepanties die kunnen worden opgelost. Bij de zesde staatshervorming ontstond een enigszins surrealistisch resultaat, toen de strafuitvoering werd opgesplitst. Gevangenissen bleven federaal, maar enkelbanden en alternatieve straffen gingen naar Vlaanderen en Wallonië. Zoiets is zeer merkwaardig, dat is iets dat je alleen in België kunt bedenken.’