Expo: Mu.Zee Oostende toont Raoul De Keyser en zijn zielsverwanten

Raoul De Keyser, Bag, 1969. © Family Raoul De Keyser_SABAM 2022

Mu.ZEE Oostende laat het werk van Raoul De Keyser (1930-2012) dialogeren met zielsverwante schilders van nu. Op discrete toon, uiteraard.

Is het een puur abstract werk waarin enkele bedrieglijk simpele lijnen, kleuren en vlakken tijd en ruimte begrenzen? Of is het gewoon een voetbalveld, zelfs al staat er geen bal op, laat staan de terrein- verzorger die de witte krijtlijnen door het gras heeft getrokken? Zelf deed Raoul De Keyser graag geheimzinnig over zijn bekende reeks schilderijen van het voetbalveld waar zijn atelier op uitkeek. Maar dat maakte zijn kunst, die de schemerzone tussen figuratie en abstractie verkende, alleen maar spannender.

Dik tien jaar na De Keysers dood in 2012 presenteert Mu.ZEE Oostende de toepasselijk getitelde tentoonstelling Friends in A Field. Uiteraard zijn er voetbalvelden te zien, plus dertig andere subtiel sluimerende schilderijen van ‘de sfinx van Deinze’. Ze gaan de dialoog aan met het werk van hedendaagse kunstenaars die op een soortgelijke, fijngevoelige manier de werkelijkheid vatten in louter lijnen en kleuren. De ondertitel van de expo luidt dan ook Conversations with Raoul De Keyser. Maar het zijn gesprekken in gedachten, met tijd en ruimte ertussen. Zoals ook de immer discrete kunstenaar zelf – hij werkte jaren als ambtenaar en gaf zelden interviews – het liefst buiten de krijtlijnen bleef.

Luc Tuymans, Kroonluchter, 1986.
Luc Tuymans, Kroonluchter, 1986. © Photo Studio Luc Tuymans.

Voile van verf

Kunstpaus Jan Hoet zei ooit: ‘Het is alsof hij door het raam keek terwijl de gordijnen dicht waren.’ De Keyser, die al de zestig voorbij was toen hij in de jaren negentig plots vanuit provinciale tot de eerste klasse van de Belgische schilderkunst promoveerde, voegde daaraan toe: ‘Mijn werk is een rondgang in mijn onmiddellijke omgeving. Mijn huis, een hoek van de woonkamer, een deurklink, een raampomp.’

Hoewel ze hun eigen stijl en omgeving hebben, zou je hetzelfde kunnen claimen van zijn ‘vrienden’ op deze tentoonstelling. Het zijn vooral Amerikanen, nazaten van het abstract expressionisme. Maar ook Luc Tuymans, een bewonderaar van De Keyser, tekent present. Ook hij tast tussen concreet en abstract, en ook hij knipt de levenslijn met de realiteit nooit volledig door. Alleen is zijn werk unheimlicher.

Kijk naar de triptiek waarin Tuymans’ Ecover (1998) – een stuk van een fles afwasmiddel dat opzwelt tot een fallus – wordt geflankeerd door ‘abstracte’ linten van De Keyser. Zie hoe zijn Kroonluchter (1986) naast een voetbalveld bungelt. Beide kunstenaars hangen een subtiel geweven voile van verf over alledaagse dingen, en geven waslijnen, raamkozijnen en stippen iets poëtisch. Of bedreigends.

Ander sterk werk is er te zien van de Nederlander René Daniëls, die altijd op het snijpunt van taal en beeld opereerde. Hij verwierf bekendheid met zijn ‘vlinderdasschilderijen’, met hun zwevende vormen waarin je vensters en vlinderdasjes kunt zien. Alsof je in een galerie naar een galerie kijkt. Zonder titel (1987) is zo’n venster op een blanco realiteit, of een inktzwarte in dit geval. Verderop hangt 2 I’s strijdend om één punt (1985), een titel die net zo goed van Marcel Broodthaers had kunnen komen.

Raoul De Keyser, Lines, 1972.
Raoul De Keyser, Lines, 1972. © Family Raoul De Keyser_SABAM 2022

Internationale allure

Op Friends in A Field gaat De Keyser zoals gezegd vooral gesprekken aan met Amerikaanse kunstenaars van nu. Het bewijst dat zijn internationale allure groter is dan hij kon bevroeden, aangezien hij zijn leven lang binnen Vlaamse (voetbal)velden bleef. Grote fan is Amy Sillman, die in haar procesmatige schilderijen de erfenis van het Amerikaanse abstract expressionisme verwerkt. Alleen countert ze het machismo ervan met intimiteit en puur schilderplezier. Elders vind je werken van Rebecca Morris, die speelt met grotere formaten en dieptewerking, al dan niet met een goudlaagje eroverheen. Ook Lesley Vance is vertegenwoordigd, die abstracte werken maakt op basis van stillevens, met stromende lijnen en kleurrijke linten die bloemen en planten suggereren.

Amy Sillman, S1, 2018.
Amy Sillman, S1, 2018. © Courtesy the artist and Gladstone Gallery

Daarnaast biedt de expo de gelegenheid om het werk van de in 1982 overleden Betty Parsons te (her)ontdekken, de New Yorkse galeriste die een van de eersten was om het abstract expressionisme in de kunstmarkt te zetten. Ook zij vertaalde de wereld om haar heen naar abstracte vormen, zoals Jean Brusselmans, Eugène Leroy en Edgard Tytgat dat in feite ook al deden. Maar dan in hun eigen gouw, en in hun eigen stijl. Op de bovenste verdieping hangen ze naast elkaar als toemaatje op de expo en als een kleine greep uit De Keysers privécollectie. Ze flankeren diens indringende doek Diep (1986), dat met zijn tinten blauw en krachtige lijnen aan Mark Rothko doet denken. Of sta je gewoon naar het diepe deel van een zwembad te kijken? Leg vooral zelf de links, met de Vlaamse meester van de subtiele geste als discreet fluisterende gids.

Friends in a Field: Conversations with Raoul De Keyser, tot 21/05 in MuZEE Oostende.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content