Zuhal Demir tegen de wereld (of hoe een minister de confrontatie opzoekt en zo haar toekomst verzekert dan wel bemoeilijkt)
Het stikstofdossier, het landbouwbeleid, het mestactieplan, het dossier van de groenestroomcertificaten of de gascentrales: het zijn dossiers waarbij Vlaams minister voor Omgeving, Justitie, Toerisme en Energie Zuhal Demir (N-VA) steevast in aanvaring komt met andere ministers. Voeden die confrontaties het beeld van een minister die op tafel durft te slaan of brengen ze mogelijke ambities in gevaar om minister-president te worden?
Enkele dagen geleden waarschuwt Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA): als het stikstofakkoord niet rond raakt, dreigt de nieuwe omgevingsvergunning voor Brussels Airport in het gedrang te komen. Het leidt gisteren prompt tot vragen in de Kamer, waarop premier Alexander De Croo (Open VLD) uithaalt naar Demir, zonder haar naam te noemen. "Het laatste wat we nodig hebben is een soort politiek pokerspel waarin men industrie en landbouw opzet tegen de luchthaven", aldus de premier.
De zaken op scherp stellen - of polariseren volgens sommigen - is zowat het handelsmerk van "de passionaria van de Vlaamse politiek". Dat leidt ook tot enige spanning in de schoot van de Vlaamse regering, waar enkele hoofdpijndossiers Demir in conflict brengen met haar collega van Landbouw Jo Brouns (CD&V).
Bikkelen over landbouw en stikstof
Eerst en vooral is er het stikstofdossier, waarbij Demir de stikstofuitstoot wil terugdringen om aan de Europese richtlijnen te voldoen. Daarbij komt ze lijnrecht tegenover de boeren en hun belangenorganisaties te staan, maar ook tegenover coalitiepartner CD&V en minister van Landbouw Jo Brouns.
Ook over het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) staan Demir en Brouns lijnrecht tegenover elkaar. Dat beleid is goedgekeurd door de Europese Unie en bepaalt aan welke voorwaarden landbouwbedrijven moeten voldoen om Europese subsidies te kunnen krijgen. Maar daarvoor moet Vlaanderen uitvoeringsbesluiten goedkeuren, en Demir lijkt dwars te liggen. Intussen tikt de EU Vlaanderen wel op de vingers omdat er wordt getalmd. Gaat het hier voor Demir over een andere manier om haar collega Brouns tot meer toegeeflijkheid in het stikstofdossier aan te zetten?
Het nieuwe mestactieplan (MAP) dat er moet komen is het derde hoofdpijndossier. Dat is dringend, want deze maand nog beginnen de boeren te bemesten, aan het begin van het nieuwe landbouwseizoen. Maar een akkoord over het zevende MAP is er nog altijd niet.
Dossiers die zeer gevoelig liggen bij de coalitiepartners
Al die tegenstellingen zijn geen toeval. "Het gaat om een aantal dossiers die zeer gevoelig liggen bij de coalitiepartners", duidt politicoloog Nicolas Bouteca (Universiteit Gent). "Daardoor komt Zuhal Demir bijna automatisch in conflict."
Een blauwtje oplopen over groene stroom
Een nieuwe regeling voor groenestroomcertificaten plaatst Zuhal Demir tegenover haar liberale coalitiepartner. Die certificaten moesten mensen aanzetten om zonnepanelen te plaatsen, maar creëerden een financiële put voor de Vlaamse regering. Om die te dichten, moeten we met zijn allen bijspringen via onze energiefactuur. Demir wil die factuur draaglijk houden en daarom zonnepanelen op het dak van grote bedrijven niet langer subsidiëren.
Vanmorgen bleek de regeling die ze voorstelt op liberaal verzet te stuiten. "Heel onduidelijk en juridisch wankel", vindt viceminister-president Bart Somers (Open VLD). Er zouden ook veel kleinere bedrijven worden geraakt. Het lijkt erop dat Demir een en ander moet herbekijken.
BEKIJK - Een impressie van de zogenaamde "Zuhallekes" en de communicatiestijl van Demir:
Federale conflictstof
Ook met de federale regering is er meer dan genoeg conflictstof. Denk maar aan de weigering van Demir om een omgevingsvergunning voor een gascentrale in Vilvoorde toe te kennen, waardoor ze eigenlijk de energieplannen van federaal minister voor Energie Tinne Van er Straeten (Groen) heeft doorkruist. Voor dat beleid heeft ze geen goed woord over.
Als het gaat over justitie laat ze geen gelegenheid onbenut om te wijzen op wat er allemaal fout loopt in het beleid van federaal minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD). "Kijk maar naar de overbevolking van de gevangenissen, naar alles wat federaal doorstuurt naar enkelbanden (een Vlaamse bevoegdheid, red.). Het is vaak dweilen met de kraan open", klaagt ze gisteren aan in "Terzake".
Scoren met straffe uitspraken?
"De figuur Demir zoekt graag de media op en zit niet verlegen om een straffe uitspraak", vindt politicoloog Nicolas Bouteca. "Dat ondermijnt haar eigen populariteit zeker niet, maar je kan je ook afvragen of dat wel goed bestuur oplevert." Volgens Bouteca werkt het beeld van de boksmatch met de rest van de wereld wel, maar komt het er ook op aan niet te ver over de schreef te gaan.
Te controversieel kan afkeer opwekken
Straffe uitspraken kunnen misschien wel een boost geven aan haar populariteit, maar of dat past in het plaatje van Zuhal Demir als volgende Vlaamse minister-president is niet helemaal duidelijk. "Je moet daar een evenwicht zien te vinden, want te controversieel kan afkeer opwekken", zegt Bouteca.
De figuur van Yves Leterme (CD&V) is een perfecte illustratie. In 2007 scoort Leterme electoraal met zijn uitspraak dat de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde maar vijf minuten politieke moed vergt. Ondanks zijn succes bij de verkiezingen moest Leterme door een ellenlang formatieproces voor hij de eed kon afleggen als premier.
"Een premier of een minister-president is best een ploegspeler die anderen in zijn ploeg laat scoren", aldus Nicolas Bouteca. "Dat geldt bijvoorbeeld wel voor Jan Jambon (N-VA), al kan je van hem niet echt zeggen dat hij het gezicht van Vlaanderen is. Zuhal Demir zou wel boven die Vlaamse regering kunnen staan als figuur met visie."
"Ik zal niet zeggen dat zich te veel profileren haar toekomstkansen kan compromitteren, maar ik geef wel toe dat het een moeilijke evenwichtsoefening is."