Amerikaanse buitenlandminister stelt Chinabezoek uit wegens ‘spionageballon’: ‘Kans op militair conflict neemt toe’

Al een paar dagen hangt een Chinese ballon in het Amerikaanse luchtruim. De Amerikanen vermoeden dat het om een spionageballon gaat. De Amerikaanse legertop overwoog het apparaat uit de lucht te schieten, maar de risico’s van vallende brokstukken zijn niet te voorspellen. De ballon vormt volgens een woordvoerder van het Pentagon “geen militair of fysiek risico voor de mensen op de grond”. Maar de ballon gooit wel roet in het diplomatieke eten: buitenlandminister Antony Blinken besloot vrijdag zijn tweedaagse bezoek aan China, deze zondag en maandag, uit te stellen.

De woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigde vrijdag dat het luchtschip uit China kwam. China ontkent dat het om een spionageballon gaat. Het is volgens het land een meetinstrument voor meteorologische en andere wetenschappelijke doeleinden. De ballon zou afgeweken zijn van de geplande route.

De ballon zet druk op de al gespannen relaties tussen de VS en China. Er zijn nogal wat hete hangijzers: Taiwan, handel, de oorlog in Oekraïne, de Zuid-Chinese Zee. Het bezoek dat toenmalig Congresvoorzitter Nancy Pelosi aan Taiwan bracht in de zomer van 2022 zit nog vers in het geheugen van de Chinese autoriteiten. De geplande ontmoetingen van Blinken met de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Qin Gang en mogelijk ook president Xi Jinping moesten de relaties in rustiger vaarwater brengen.

China-expert Frans-Paul van der Putten, verbonden aan het Clingendael Instituut, vindt het maar een raar verhaal. Het zou niet de eerste keer zijn dat China een spionageballon naar de VS stuurt, maar de timing is dit keer interessant, zegt hij.

Hoe kijkt u naar het nieuws dat Blinken zijn geplande bezoek aan China in de ijskast zet?

“Mijn eerste gedachte is dat het een gemiste kans is om de relatie te stabiliseren. Maar het zal de relatie tussen beide landen niet verder verslechteren. Als de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Taiwan bezoekt, zet dat die relatie verder onder druk. Het incident met de ballon heeft ervoor gezorgd dat een mogelijke stabilisering tussen de landen, of een rem op de verslechtering, nu niet plaatsvindt.”

Ziet u een link tussen de ballon en het - inmiddels gecancelde - bezoek van Blinken aan Peking?

“Zeker. De timing is opvallend. Een week geleden kwam er ook al merkwaardig nieuws vanuit het ministerie van Defensie naar buiten. Er was een memorandum uitgelekt van een hoge generaal van de luchtmacht. Dit was een intern document, en was zeker niet voor het publiek bestemd. In die memo stond dat deze generaal ervan uitging dat China en de VS in 2025 in een oorlog verwikkeld zijn om Taiwan.”

U stelde eerder in deze krant dat u niet meteen een Chinese invasie van Taiwan verwacht.

“De spanningen nemen toe, het wordt steeds gevaarlijk. De kans dat China Taiwan aanvalt acht ik nog steeds niet zo groot, maar de kans dat er een militair conflict tussen China en de VS uitbreekt neemt wel toe. Het zijn dit soort kleine incidenten die daarbij de aandacht trekken. Voor de Amerikanen is China de grootste bedreiging op wereldtoneel. China is het enige andere land in de wereld dat in de buurt komt van grootmacht Amerika.”

Wat was de bedoeling van het bezoek van Blinken aan Peking?

“Het feit dat deze ontmoeting gepland stond, is een grote stap. De laatste vijf jaar is de relatie tussen China en de VS steeds verder afgegleden. De ontmoeting van Biden met Xi Jinping op Bali afgelopen november was de eerste belangrijke stap om de relaties te stabiliseren.”

Nu was deze week ook in het nieuws dat de VS vier nieuwe militaire bases krijgen op de Filipijnen. Is dit een nieuw hoofdstuk in de strijd om de Zuid-Chinese Zee?

“Nee, dat valt wel mee. Amerika sloot de afgelopen jaren wel vaker overeenkomsten met de Filipijnen. Ze zijn daar actief met troepen en doen gezamenlijke oefeningen. Gedeeltelijk draaien ze nu oud beleid terug. Amerika had tijdens de Koude Oorlog een grote militaire aanwezigheid op de Filipijnen. In de jaren 90 vertrokken ze, maar de laatste jaren keren de VS terug naar het land met grotere militaire aanwezigheid.

“De nieuwe bases zijn daarom geen grote omslag. De Filipijnen lijken alleen wel steeds meer onderdeel van de frontlinie te worden, net als Taiwan dat is. Marcos jr., de nieuwe president van het land, haalt de banden met Washington aan. Maar ik heb ook begrepen dat hij een koers wil varen waarbij hij niet hoeft te kiezen tussen China en de VS. (In januari was Marcos nog op staatsbezoek in Peking, AB.)

“Naast Taiwan is de Zuid-Chinese Zee de andere grote plek waar militaire spanningen heersen en waar Amerika bij betrokken is. De aandacht tussen Taiwan en dit gebied gaat heen en weer. Op dit moment is het Taiwan, een paar jaar geleden was het de Zuid-Chinese Zee. Het nieuws over de nieuwe militaire bases past in plannen van de Amerikanen om hun militaire aanwezigheid in Azië beter uit te spreiden. Dit is nu geconcentreerd in Japan. En dat maakt de VS erg kwetsbaar, bijvoorbeeld als er een conflict zou uitbreken in Taiwan waar de VS bij betrokken zijn.”