"Lander en Liselot krijgen geen smartphone": jeugdboek "Duet met valse noten" van Bart Moeyaert viert 40e verjaardag met nieuwe editie

Een rondvraag op onze redactie over "Duet met valse noten"maakt meteen duidelijk dat het boek bij verschillende generaties warme herinneringen oproept. Voor de ene was dit het eerste boek dat haar oprecht deed huilen, iemand anders omschrijft het als "een bom op mijn 14e" of weet nog hoe dit het eerste boek was waarvoor ze naar de Boekenbeurs trok, om een gesigneerd exemplaar te kopen. Er zijn ook collega's die het boek eigenhandig hebben doorgegeven aan hun kinderen. Ook nu nog ontdekken tieners het liefdesverhaal van hun leeftijdsgenoten uit 1983.

"Ik vind het ongelofelijk dat jonge mensen die destijds mijn boek aan hun hart hebben gedrukt als moeders en vaders mijn verhaal doorgeven aan hun kinderen. Het is bijzonder dat ik zo'n gevoelige snaar heb geraakt over de generaties heen, met een verhaal dat ik als tiener heb geschreven", zegt Bart Moeyaert. "Ik word er nog zo vaak over aangesproken. Die eerste verliefdheid is dan ook herkenbaar, ongeacht hoe het afloopt en los van TikTok en alle andere evoluties."

In 40 jaar tijd zijn er tienduizenden exemplaren van "Duet met valse noten" verkocht. "Bij elk van de 22 drukken was er een oplage van minstens 3.000 tot 4.000 exemplaren. Dat is veel, maar het doet me meer dat "Duet met valse noten" geen bestseller is maar een longseller, die generaties overleeft. Ik ben daar apetrots op, al vond ik het rond mijn 30e vervelend dat mensen altijd over dát boek begonnen, terwijl ik wilde tonen wat ik allemaal deed. Maar: het is onmogelijk om je wieg weg te duwen, en het is eigenlijk fantastisch als mensen jou op die manier leren kennen."

"Duet met valse noten" heeft door de jaren heen al vaker een nieuwe cover gekregen. Nu is het een foto geworden van hoofdpersonages Lander en Liselot op een theaterpodium. Aan de typische tijdsgeest uit de jaren 80, waarin het verhaal zich afspeelt, heeft Moeyaert bewust nooit geraakt, ook nu niet. 

"Waarom zou ik willen ingrijpen? Ik vind dat de stem van de Bart Moeyaert van toen in zijn tienerjaren die stem moet blijven. Ik zou niet in staat zijn om dat boek nu nog op mijn 58e te schrijven. Ik wil in dat verhaal geen muziek van popsterren van nu laten horen: het gaat nog altijd over ABBA. Of stel je voor dat Lander en Liselot een smartphone hadden: dan zouden ze "ik hou van je" naar elkaar smsen. Terwijl het hart van het boek net papiertjes doorgeven in de klas is. Ik ben ook enorm trots dat "Duet met valse noten" is vertaald naar het Duits, Japans en Catalaans. Het debuut van die Vlaamse jongen van 19 dat zich overduidelijk in Brugge afspeelt, houdt dus ook elders in de wereld stand."

De ontstaansgeschiedenis van "Duet met valse noten" leest als een roman. Moeyaert schreef het verhaal tussen zijn 14e en 16e en legde de basis in het geniep, op school. "Ik schreef de eerste 7 bladzijden op losse papieren, verstopt tussen mijn schoolboeken, in een grote studiezaal met 300 leerlingen. Er zat een oudere leerling naast mij, die moest controleren of ik mijn huiswerk wel maakte. Het was de eerste keer dat ik - tot mijn eigen verbazing - op zo'n korte tijd zo veel had geschreven. Thuis heb ik alles overgeschreven in een schrift, en daarmee was de basis voor mijn boek gelegd."

"Tijdens mijn middelbare schoolperiode was ik niet de meest gelukkige mens. Ik werd gepest, omdat ik te meisjesachtig werd gevonden. Om mezelf gelukkig te houden, begon ik een dagboek, waarin ik een fantasievriendinnetje had. Zij is uiteindelijk Liselot geworden uit "Duet met valse noten". Toen het boek op mijn 19e uitkwam, voelde ik me overweldigd, te klein voor de wereld. Omdat ik niet zo gelukkig was in die periode, zijn mijn herinneringen aan toen wat vaag."

"In 1983 was het opmerkelijk dat een 19-jarige een boek uitbracht. Nu kan een meisje van 10 dat mooi zingt, op Tiktok viraal gaan en beroemd worden. Ik werd destijds beoordeeld door recensenten die een pak ouder waren en mijn boek "een flink schoolopstel" noemden. De reacties van jongeren waren wél positief, maar die hoorde ik pas veel later, want sociale media bestonden toen niet."

Ook 40 jaar na zijn debuut geeft Moeyaert nog vaak lezingen voor jongeren, in scholen en bibliotheken. "Die gaan over mijn hele oeuvre, maar als ik mijn verhaal vertel, gaat het automatisch over hoe mijn eerste boek is ontstaan. Ik vind het belangrijk om mijn basis te tonen, de potgrond waar ik vandaan kom."

"Jongeren stellen me na al die jaren nog ongeveer dezelfde vragen, al gaat het sneller over geld. Ze willen weten of het leefbaar is om schrijver te worden. De inspiratievraag komt altijd: waar ik mijn ideeën haal. Een mooie en tegelijk vreemde vraag, want iedereen heeft zijn eigen verbeelding en gedachten. Tijdens de vragenronde is er altijd iemand die zelf aan het schrijven is en in bedekte termen vraagt of ik advies heb bij een writer's block."

2023 wordt een feestjaar voor Bart Moeyaert, dat in het teken staat van zijn 40 jaar schrijversschap. Op 24 februari is er een verrassingsavond in de Minard in Gent, waar hij enorm naar uitkijkt. "Ik ben benieuwd wat ze voor mij in petto hebben. Ik sta graag in de schijnwerpers, maar ik word er ook zenuwachtig van. Op een bepaald moment wil ik gewoon dansen en plezier maken."

Moeyaert maakt dit jaar ook kans op de Boon, de nieuwe literatuurprijs in Vlaanderen en Nederland. Hij staat op de shortlist met "Morris" in de categorie "beste kinder- en jeugdliteratuur", samen met illustrator Sebastiaan Van Doninck. "Genomineerd worden is al fantastisch, dus winnen zou ik ongelofelijk vinden, jubileumjaar of niet. Elke prijs doet deugd, iedereen heeft die schouderklop nodig. Maar je weet nooit hoe een jury beslist."

Dit najaar verschijnt ook zijn nieuwe boek, waar Moeyaert nog volop aan bezig is. "In deze fase kijk ik er zelf naar uit hoe het verhaal zal eindigen. Het schrijven zelf, ik tussen vier muren: dat blijft het ding wat me het meest gelukkig maakt."