"Wij komen beter uit elke crisis": president Joe Biden focust op economie en samenwerking met Republikeinen in "State of the Union"

De State of the Union is de jaarlijkse toespraak van de Amerikaanse president voor het Congres waarin hij zijn plannen voor het komende jaar bekendmaakt. Het is de belangrijkste speech van de president in het parlement. Naar deze State of the Union werd om meer dan een reden uitgekeken.

Het was Bidens tweede State of the Union, maar de eerste keer dat hij een verdeeld Congres toesprak. Bij de tussentijdse verkiezingen in november verloren de Democraten de meerderheid in een van de twee kamers van het Congres. Ze behielden de meerderheid in de Senaat, maar verloren het Huis van Afgevaardigden nipt aan de Republikeinen. Bovendien wordt druk gespeculeerd over een nieuwe kandidatuur van de nu 80-jarige president voor een tweede ambtstermijn in 2024. Er wordt openlijk getwijfeld of Biden zich gezien zijn leeftijd - én zijn lage populariteit - wel kandidaat zou moeten stellen.

Biden gaf alleszins een geanimeerde en strijdlustige indruk. In zijn State of the Union legde hij vooral de nadruk op binnenlands beleid en veel minder op het buitenland, ondanks de vele hete hangijzers die daar spelen. "Amerika is een verhaal van vooruitgang en weerbaarheid, van nooit opgeven. Wij zijn het enige land dat sterker uit elke crisis komt. En dat zijn we nu opnieuw aan het doen", klonk het.

It's the economy, stupid, zo luidt de aloude slogan, en zo is het volgens Biden nog altijd. De Amerikaanse economie heeft te lijden gehad onder de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne, maar Biden sloeg een optimistische toon aan. Hij wil de Amerikanen ervan overtuigen dat het weer beter gaat, ook al merken ze het momenteel nog niet. "We bevinden ons in een betere positie dan eender welk ander land ter wereld", aldus een optimische Biden.

En Biden had enkele argumenten om zijn uitspraak kracht bij te zetten. De economie is de voorbije maand sterker gegroeid dan verwacht, waardoor de bezorgdheid over een recessie is afgenomen. De inflatie is nog altijd hoog, maar de brandstof- en voedselprijzen dalen. Bovendien gaat het de goede kant op met de arbeidsmarkt: de werkloosheid is in januari verrassend verder gedaald tot 3,4 procent en bereikte het laagste niveau in meer dan 50 jaar.

Biden prees de robuuste Amerikaanse economie en de lage werkloosheid als een verdienste van zijn regering. Hij wil volop blijven inzetten op de binnenlandse industrie, op Made in America. "Om de sterkste economie in de wereld te hebben, moeten we ook de beste infrastructuur in de wereld hebben. We zullen ervoor zorgen dat de toeleveringsketen voor Amerika in Amerika begint", zei Biden. Bouwmaterialen voor federale infrastructuurprojecten moeten in Amerika worden gemaakt. "Onder mijn toezicht zullen Amerikaanse wegen, bruggen en snelwegen worden gebouwd met Amerikaanse producten."

"In de voorbije twee jaar zijn er 12 miljoen jobs bij gekomen. Een record. We hebben meer jobs gecreëerd in twee jaar dan eender welke president in vier jaar", klonk het voorts. Biden kondigde aan dat er nog eens honderdduizenden banen bij zullen komen. "Ik bedoel in het hele land, niet alleen langs de kust, maar door het hele land."

"Finish the job", zei Biden herhaaldelijk, "het werk afmaken", dat is wat hij wil. En daarvoor heeft hij de steun van de Republikeinen nodig. Biden richtte zich dan ook nadrukkelijk tot hen, eerst en vooral door te benadrukken wat er goed liep in de eerste twee jaar van zijn ambtstermijn. Hij benoemde onder meer projecten over infrastructuur en de productie van microchips, de steun aan Oekraïne en de bescherming van federale rechten voor het homohuwelijk. "We horen dikwijls dat Democraten en Republikeinen niet kunnen samenwerken. Maar de voorbije twee jaar hebben we het tegendeel bewezen aan de cynici en de doemdenkers."

Biden riep meermaals op om ook de komende twee jaar, en met een nieuw verdeeld Congres, te blijven samenwerken. "Als wij konden samenwerken in het vorige (door Democraten gecontroleerde, red) Congres, is er geen reden waarom we dat niet zouden kunnen in het nieuwe Congres", zei hij. Het is nog maar de vraag of dat zal lukken, met tegenstellingen die nog meer op scherp gesteld zullen worden naarmate de verkiezingskoorts stijgt.

Bidens oproep tot eenheid werd nog tijdens zijn toespraak op de proef gesteld. Dat bleek onder meer in de passage over het schuldenplafond. Dat wordt om de zoveel tijd vastgesteld door het Congres en bepaalt mee hoeveel geld de regering mag lenen. Als het plafond bereikt wordt, zoals nu het geval is, moet het ministerie van Financiën reserves aanspreken omdat de VS geen schulden meer mag aangaan.

Momenteel woedt in het Congres een stevig debat over de verhoging van het schuldenplafond. Enkele Republikeinse hardliners in het Huis van Afgevaardigden houden een verhoging tegen. Ze vragen dat de overheid schrapt in uitgaven. Door de blokkering dreigt de Amerikaanse regering niets meer te kunnen uitbetalen, met alle gevolgen vandien voor de Amerikaanse en voor de wereldeconomie. Biden stak dan ook een stevige waarschuwing in zijn toespraak.

"Sommige van mijn Republikeinse vrienden willen de economie gijzelen, tenzij ik akkoord ga met hun economische plannen. Iedereen moet weten wat die plannen zijn. In plaats van de rijken een eerlijke bijdrage te laten leveren, willen sommige Republikeinen programma's voor gezondheidszorg en sociale zekerheid schrappen", zei Biden. Dat leverde niet alleen luid boegeroep op, maar ook beschuldigingen van "liar", "leugenaar". Het Republikeinse Congreslid Marjorie Taylor Green, een van de meest conservatieve Republikeinen, kwam daarbij prominent in beeld, opvallend gekleed in het wit. De commotie leek Biden niet van zijn melk te brengen.

Opmerkelijk is de weinige aandacht voor het buitenland in de toespraak van president Biden. De Russische inval in Oekraïne bijvoorbeeld was slechts een korte passage, ook al was de Oekraïense ambassadeur in de VS uitgenodigd om de State of the Union bij te wonen. Biden herhaalde dat de VS de internationale reactie op de oorlog geleid heeft, dat hij zich verzet tegen de agressie van de Russische president Vladimir Poetin en dat hij Oekraïne zal blijven steunen.

Ook over de neergehaalde Chinese "spionageballon", die de afgelopen dagen de gemoederen in de VS beroerde, bleef het stil. Daarover zei Biden enkel: "Zoals we vorige week duidelijk maakten, zullen we reageren om ons land te beschermen als China onze soevereiniteit bedreigt. En dat hebben we gedaan."

In de tribunes van het Amerikaanse Congres zaten enkele opvallende toehoorders die waren uitgenodigd door Joe Biden en zijn vrouw Jill. Onder hen de familie van Tyre Nichols, de zwarte man die eind januari overleed nadat hij hardhandig aangepakt was door de politie. Biden riep het Congres op werk te maken van de hervorming van de politie. "De meeste agenten zijn goede mensen die elke dag hun leven riskeren. Maar wat er met Tyre gebeurde, gebeurt te vaak. Als agenten of korpsen het vertrouwen van het publiek beschadigen, moeten ze ter verantwoording geroepen worden."

Ook Bono, de zanger van U2, was een opgemerkte gast. De meeste aandacht ging echter naar Paul Pelosi, de man van voormalig voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Nancy Pelosi. Hij raakte eind oktober zwaargewond toen een man hun huis was binnengedrongen en hem had aangevallen met een hamer. De dader had het gemunt op Nancy Pelosi, maar zij was op dat moment niet thuis. Biden verwees ook naar de aanval.

"Hier in deze kamer is vanavond de man aanwezig die de littekens draagt van die brute aanval, maar die zo taai, sterk en veerkrachtig is als maar kan", zei de president. "Zo'n gruwelijke daad had nooit mogen gebeuren. We moeten ons allemaal uitspreken. Er is geen plaats voor politiek geweld in Amerika." Volgens Biden heeft de dader dezelfde taal gebruikt als de mensen die op 6 januari 2021 het Congres bestormden. "We mogen geen veilige haven bieden voor haat en extremisme in welke vorm dan ook."