Alarm op rood: al is zijn bezoek niet zeker, Brussel bereidt zich voor op de komst van Zelensky

Komt hij, of komt hij niet? Die vraag houdt Europarlementariërs, de veiligheidsdiensten en de stad Brussel sinds maandag bezig. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky is uitgenodigd om donderdag een bezoek brengen aan het Europees Parlement. Zelensky zou er in de ochtend speechen in een uitzonderlijke plenaire zitting. Mogelijk zou hij daarna ook aansluiten bij de top van 27 regeringsleiders.

Het procédé van Zelensky’s toespraken is intussen bekend. Doorgaans bedankt hij eerst de lidstaten voor de militaire en economische steun. Vervolgens voert hij de druk op voor verdere wapenleveringen, in dit geval bijvoorbeeld voor de levering van F-16-gevechtsvliegtuigen. Daarnaast zal hij niet de gelegenheid aan zich voorbij laten gaan om te pleiten voor een versneld EU-lidmaatschap voor Oekraïne, zoals hij vorige week al deed in een persconferentie met Charles Michel en Ursula von der Leyen.

Eerst geblunder

De bedoeling is om dergelijke bezoeken steeds zo lang mogelijk geheim te houden. Maar maandag begonnen Europarlementsleden het nieuws al te verspreiden. De centrumrechtse European People’s Party van parlementsvoorzitter Roberta Metsola heette Zelensky zelfs al welkom in een Twitterbericht, om dat even nadien weer te verwijderen.

Volgens nieuwssite Politico vrezen verschillende parlementariërs dat door die communicatieve blunder de risico’s voor Zelensky des te groter geworden zijn, waardoor hij mogelijk de uitnodiging alsnog zou afslaan. Vrijdag al had Zelensky tijdens een persconferentie aangegeven dat er ‘serieuze risico’s’ verbonden zijn aan een eventueel bezoek aan Brussel. Tot op heden heeft de president zijn bezoek ook nog niet bevestigd.

Belgische veiligheidsdiensten bereiden zich niettemin al voor voor het geval dat hij komt. Wie al eens in de hoofdstad vertoefde op het moment dat de voormalige Amerikaanse presidenten Barack Obama of Donald Trump in het land waren, weet dat Brussel bij zo'n staatsbezoek tijdelijk in een streng bewaakte vesting transformeert.

Bij een risicovol staatsbezoek als dit komt de coördinatie in handen van het Nationaal Crisiscentrum, dat nauw samenwerkt met de Brusselse en federale politie. “De maatregelen die we nemen hangen af van de risico-analyses die OCAD en de politie maken”, zegt Laura Demullier, woordvoerder van het Nationaal Crisiscentrum. Noch het OCAD noch het Crisiscentrum kon officieel kwijt welke risicograad Zelensky met zich meebrengt, maar aangezien Oekraïne in oorlog is, zou zijn bezoek met de grootste voorzichtigheid benaderd worden.

Om een idee te geven: zowel bij het bezoek van Trump als Obama werden - naast tal van Amerikaanse veiligheidsagenten - 2.000 Belgische agenten opgetrommeld. Voor het bezoek werden tientallen kilometers van de Brusselse riolering gecontroleerd, vuilnisbakken en riooldeksels werden op sommige plaatsen zelfs verzegeld.

Traditioneel gaat ook veel aandacht naar de slaapplaats van de bezoekende president. Trump verbleef in de presidentiële suite van de Amerikaanse ambassade, die sowieso al sterk beveiligd is. Voor Obama werden tal van hotels gescreend, omdat alle ramen moesten afgedekt worden en sluipschutters een plaats moeten krijgen op het dak. Als Zelensky donderdag in Brussel is, is de kans ook groot dat het verkeer wordt afgesloten op de plekken waar hij komt.

Het is een operatie die telkens heel wat voorbereiding vraagt, beamen mensen van de beveiligingsdiensten. Bij Amerikaanse staatsbezoeken namen Amerikaanse veiligheidsdiensten de touwtjes stevig in handen, wat de zaken enigszins vergemakkelijkte. Of ook Oekraïense veiligheidsdiensten die mankracht hebben, lijkt minder evident.

Snel schakelen

Anders dan bij de staatsbezoeken van de Amerikaanse presidenten hebben onze veiligheidsdiensten in het geval dat Zelensky komt veel minder tijd gehad om alles voor te bereiden. “Maar bij elke Europese top bereiden we ons voor op verschillende scenario’s, waarbij we heel snel kunnen schakelen”, zegt Demullier.

De geheimhouding over het bezoek van Zelensky doet hard denken aan zijn bezoek aan Washington in december, nog steeds zijn enige buitenlands staatsbezoek sinds het begin van de Russische invasie. Pas drie dagen voor Zelensky’s aankomst in de Verenigde Staten werd een kringetje Congresleden op de hoogte gebracht van zijn komst. Omdat het Oekraïense luchtruim te onveilig is door de Russische raketaanvallen, werd Zelensky in het geheim op een trein gezet naar Polen. De piloten die hem daar kwamen oppikken, wisten niet dat ze de Oekraïense president zouden vervoeren tot het moment dat ze hem uit een Amerikaans legervoertuig zagen stappen. Tijdens zijn verblijf werd Zelensky’s delegatie bewaakt door honderden Amerikaanse én Oekraïense geheime agenten. Ook bij ons is de kans groot dat hij eigen veiligheidsagenten bij zich heeft.

Er is nog een gelijkenis met het bezoek aan Washington. Hoewel Amerikaanse functionarissen hun uiterste best hadden gedaan om Zelensky’s komst geheim te houden tot hij veilig uit Oekraïne was, lekte het nieuws al enkele uren voor zijn vertrek op Amerikaanse nieuwssites. Zelensky’s delegatie zei niettemin dat ze nooit overwogen heeft om het bezoek te annuleren. Doet ze dat nu wel?