Treedt de UGent juist op tegen Mattias Desmet? ‘Ik hoop dat studenten protesteren want dit gaat ver’

Desmet was aan de UGent verantwoordelijk voor het vak Cultuur- en Maatschappijkritiek maar er komt een andere vakverantwoordelijke en de psycholoog mag nog maar de helft van de hoorcolleges gevenhttps://www.demorgen.be/snelnieuws/ugent-gaat-handboek-van-omstreden-psychologieprofessor-mattias-desmet-niet-langer-gebruiken~b4261e4f/(DM 7/2). Ook wordt zijn boek Psychologie van het totalitarisme geschrapt als handboek.

Dat is het resultaat van intern onderzoek dat er kwam naar aanleiding van “meerdere meldingen van studenten en personeelsleden bij de decaan van de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen over de wetenschappelijke integriteit van Desmet en zijn werk als academicus en lesgever”, meldt de UGent.

Desmet was ook in opspraak gekomen door zijn optreden in de show van de controversiële Amerikaanse complotdenker Alex Jones. Hij verklaarde daar dat hij met eigen ogen zag hoe een patiënt onder hypnose een openhartoperatie onderging en hoe zulke operaties veel gebeuren in België. Snel na die uitspraak, die onwaar is, excuseerde Desmet zich.

Zijn universiteit gaf ondertussen de opleidingscommissie van de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen en de Commissie voor Wetenschappelijke Integriteit opdracht de klachten te onderzoeken.

Die laatste kwam tot de conclusie dat er geen integriteitsprobleem is, zegt hoogleraar ethiek Freddy Mortier, voorzitter van de CWI. “Desmet springt soms slordig om met informatie en hanteert in zijn boek deels verouderde wetenschap. Maar hij maakt zich niet schuldig aan fraude, vervalsingen of ander wetenschappelijk bedrog. Daarom grijpen wij niet in. Mochten we alle proffen moeten sanctioneren die onzorgvuldig zijn of met achterhaalde informatie werken, dan zouden we veel werk hebben. Het is aan kritische collega’s en studenten om te reageren in het wetenschappelijk debat.”

Dat Desmet in zijn functies ingeperkt wordt is het besluit van de faculteitsraad, die zich baseert op de inzichten van de CWI en van de opleidingscommissie.

“Het gaat niet om een ideologische discussie voor of tegen zijn stellingen”, verduidelijkt decaan Ann Buysse. “Wij onderzochten enkel of hij voor zijn uitspraken de regels correct toepast. Denk aan correct citeren, geen onderzoeksresultaten uit hun context trekken, data niet selectief gebruiken, de meest actuele theoretische kaders gebruiken.” Blijkbaar voldeed Desmet op bepaalde punten niet. “Maar voor zover delen van zijn boek wetenschappelijk integer zijn kunnen die deel uitmaken van het wetenschappelijk debat en van het onderwijs”, aldus nog Buysse.

Desmet zelf reageert dat hij geen logica ziet in de zaak. “Dit proces is gebaseerd op klachten van enkele studenten terwijl ik op mijn studentenevaluaties net erg goed scoor”, zegt hij. “Ook blijkt dat de commissies de opgenomen lesinhoud die ik hen gaf niet hebben bekeken. Daaruit zou blijken dat ik net open sta voor kritisch debat. Ook vreemd is dat de evaluatie van mijn boek gebaseerd is op enkele zeer negatieve kritieken, niet op een serieuze doorlichting. Bovendien heb ik de belangrijkste kritiek weerlegd.”

Desmet, die nu ook in de show van de Britse komiek en complotdenker Russell Brand te gast was, aanvaardt wel dat meningen die hij in het publieke debat deelt niet volledig los staan van de universiteit. “Net daarom heb ik me van zodra ik kon geëxcuseerd voor mijn domme uitspraak bij Alex Jones”, zegt hij.

Maatregel moet proportioneel zijn

Omdat Desmet tijdens de pandemie uitspraken deed die ingingen tegen de medische consensus, doemt de vraag op of zijn universiteit nu wel ver genoeg gaat.

“Je kan overwegen om hem niet langer een podium te bieden door hem geen les meer te laten geven. Maar iemand onderwerpen aan volledige cancelling vind ik zéér verregaand”, zegt rector Rik Van de Walle daarop. “Een maatregel moet proportioneel zijn ten opzichte van het probleem. Ik zie geen elementen die nopen tot verdere stappen zoals een ordemaatregel, een tuchtprocedure, laat staan een ontslag.”

Toch krijgt de UGent kritiek voor haar optreden. Drie academici die geen aanhangers zijn van Desmet schatten de maatregelen net in als te verregaand.

Zo zegt filosoof Maarten Boudry (UGent), een scherpe criticus van Desmets werk, dat hij er zich ongemakkelijk bij voelt. “De argumenten die ik in de media lees wegen licht. Verouderde en onzorgvuldige wetenschap? Enkele misnoegde studenten? Dan zou je nog veel meer proffen moeten aanpakken.”

Boudry benadrukt dat hij de inhoud van het intern verslag noch de procedureregels kent. Het verslag is dan ook vertrouwelijk en wordt niet publiek gemaakt. Maar het lijkt er volgens hem wel op dat dat Desmet “er is uitgepikt omdat hij publiek meningen deelt die politiek gevoelig liggen”. Op basis daarvan ingrijpen vindt hij “fnuikend voor de academische vrijheid. Als de universiteit het wetenschappelijke gehalte van onderwijs wil evalueren doet ze dat beter systematisch, niet ad hoc op basis van ophef. Dan zou je nog wat verrassingen krijgen.”

Ook armoede-expert Ive Marx (Universiteit Antwerpen) en wetenschapsfilosoof Gustaaf Cornelis (VUB) reageren kritisch. “Wellicht zijn er redenen om iets te ondernemen”, zegt Marx. “Maar de academische vrijheid is een hoog goed. Op basis van wat ik lees in de media vind ik dit een verregaand precedent.”

Cornelis stelt: “Ik hoop dat studenten protesteren want dit gaat ver. Ik zou hier liever het wetenschappelijk debat zijn werk zien doen, met discussie tussen Desmet, tegenstanders en studenten. Daar dient een universiteit toch voor?”