Biden besprak dinsdagavond, geregeld struikelend over zijn woorden, in zijn State of the Union de verwezenlijkingen van zijn regering, maar herhaalde daarbij steeds de oproep om het werk af te maken. Daarvoor wees hij op de nood tot samenwerking over de partijgrenzen heen. Sinds zijn vorige State of the Union hebben de Democraten dan wel hun meerderheid in de Senaat verstevigd, de Republikeinen konden bij de midterms de meerderheid veroveren in het Huis van Afgevaardigden. De president is dus meer dan ooit afhankelijk van medewerking van zijn politieke tegenstanders.

In zijn eerste State of the Union had Biden een ‘Unity Agenda’ aangekondigd, waarmee Democraten en Republikeinen samen konden strijden tegen kanker, de opioïdencrisis en de mentalegezondheidscrisis, en voor de veteranen. De president is “trots” dat hij het voorbije jaar met leden van beide partijen kon werken om aspecten van dat plan uit te voeren, klinkt het. In deze State of the Union kondigde hij nieuwe maatregelen aan om verder vooruitgang te boeken.

Biden zei dat vaak gezegd werd dat Democraten en Republikeinen niet kunnen samenwerken, maar dat ze bewezen hebben dat dit niet klopt. “Ja, we zijn het oneens over vele dingen, maar we zijn samengekomen om belangrijke wetten goed te keuren”, klonk het. “Aan mijn Republikeinse vrienden, als we konden samenwerken in het vorige Congres, is er geen reden waarom we niet kunnen samenwerken in dit nieuwe Congres”, aldus Biden. “De mensen stuurden ons een duidelijke boodschap. Vechten om te vechten, macht om de macht, conflict om het conflict, brengt ons nergens. En dat is altijd mijn visie voor het land geweest: de ziel van de natie herstellen, de ruggengraat van Amerika opnieuw opbouwen: de middenklasse, om het land te verenigen. We zijn naar hier gestuurd om het werk af te maken!”

Aan de nieuwe voorzitter van het Huis van Afgevaardigde, Kevin McCarthy, zei hij: “Ik wil je reputatie niet kapotmaken, maar ik kijk ernaar uit om met je samen te werken.”

“Leugenaar!”

Bij sommige passages mocht Biden een staande ovatie ontvangen van beide kanten van het gangpad, maar meestal bleven de Republikeinen stoïcijns zitten. Meermaals werd het zelfs erg rumoerig op hun banken.

Toen Biden opriep om de sociale zekerheid en publieke gezondheidszorg te beschermen, merkte hij op dat “sommige van mijn Republikeinse vrienden” de economie willen gijzelen tot hij akkoord gaat met hun plannen om die programma’s te beëindigen. Daarop was boegeroep te horen en riep het extreemrechtse Congreslid Marjorie Taylor Greene: “Leugenaar!” Biden reageerde dat wie erover twijfelt zijn kabinet kan contacteren om een kopie te krijgen van de plannen. Hij zei blij te zijn dat er onenigheid over was. “Ik zeg niet dat het een meerderheid van jullie is, en ik ga ze niet noemen, maar het is voorgesteld door sommigen van jullie.” Hij besloot dat “we het er dus blijkbaar unaniem over eens zijn” dat de sociale zekerheid en publieke gezondheidszorg beschermd moeten worden. “En als iemand er probeert aan te raken, zal ik mijn veto stellen. Maar het zal blijkbaar geen probleem zijn.”

“Sommige leden hier” zouden volgens Biden ook dreigen de wet terug te trekken die de inflatie moet verlagen. “Zoals mijn footballcoach vroeger zei: veel geluk in je seniorjaar. Vergis je niet: als je ook maar iets probeert om de kosten van medicijnen op voorschrift te verhogen, zal ik mijn veto stellen.”

Toen Biden zei dat hij de overheidsschuld sterk naar beneden had gebracht, in tegenstelling tot zijn voorganger Donald Trump die de schuld vier jaar op rij enorm zou doen oplopen hebben, was opnieuw rumoer te horen. “Het zijn de feiten, controleer het maar”, reageerde hij. En toen de huidige president zei dat fentanyl ruim 70.000 Amerikanen per jaar doodt, riep iemand hem toe: “Het is jouw schuld!”

Biden kreeg ook gelach vanop de Republikeinse banken toen hij het had over oliebedrijven, die hem vroegen waarom ze zouden blijven investeren in hun infrastructuur als hij van plan was hun boorplatformen te sluiten. “Maar we gaan nog minstens een decennium olie nodig hebben.” Na het gelach, voegde hij daar snel aan toe: “En nog langer.”

Rijkentaks

In zijn belangrijke jaarlijkse ‘troonrede’ voor het Congrestoonde Biden zich optimistisch voor de toekomst: “Het verhaal van Amerika is een verhaal van vooruitgang en veerkracht. Wij zijn het enige land dat uit elke crisis sterker is gekomen. Dat is wat we opnieuw aan het doen zijn”, zei de president. “Twee jaar geleden wankelde onze economie. Terwijl ik hier vanavond sta, hebben we een recordaantal van 12 miljoen nieuwe jobs gecreëerd – dat is meer in twee jaar dan gelijk welke president in vier jaar deed. Twee jaar geleden had Covid onze bedrijven en scholen gesloten en ons van zoveel beroofd. Vandaag controleert Covid niet langer ons leven. En twee jaar geleden werd onze democratie geconfronteerd met haar grootste dreiging sinds de Burgeroorlog. Vandaag, hoewel gekneusd, blijft onze democratie ongebogen en ongebroken.”

Biden beloofde een plan om de economie verder te herstellen, dat draait rond “investeren in plaatsen en mensen die vergeten zijn”. “In de economische onrust van de afgelopen vier decennia zijn te veel mensen achtergebleven of behandeld alsof ze onzichtbaar waren. Misschien bent u dat die thuis zit te kijken. Je herinnert je de banen die verdwenen zijn. En je vraagt je af of er nog wel een pad bestaat voor jou en je kinderen om vooruit te komen zonder te verhuizen. Ik begrijp het. Daarom bouwen we aan een economie waarin niemand achterblijft. Jobs komen terug, trots komt terug door de keuzes die we de afgelopen twee jaar hebben gemaakt. Dit is een blue-collar blauwdruk om Amerika opnieuw op te bouwen en een echt verschil te maken in jullie levens.”

“Middle class Joe”, zoals hij zichzelf graag noemt, pleitte voor hogere belastingen voor de zeer rijken en voor grote bedrijven die vooral aan hun aandeelhouders denken. “Ik ben een kapitalist, maar iedereen moet eerlijk zijn deel betalen.” Hij beloofde ook grote federale infrastructuurprojecten, waarbij het verplicht zou zijn om Amerikaanse bouwmaterialen te gebruiken.

Net als vorig jaar - de State of the Union viel toen op 1 maart, een week na de inval in Oekraïne - speelden geopolitieke kwesties een belangrijke in Bidens speech. De Democraat klopte zich op de borst als architect van het westerse antwoord op Rusland.

Tyre Nichols

Biden heeft nog niet officieel bekendgemaakt of hij zich kandidaat zal stellen voor de presidentsverkiezing van 2024, maar de schaduw daarvan hing al boven zijn State of the Union. Hij had het dan ook over kwesties die het Democratische electoraat kunnen mobiliseren en de gastenlijst van het Witte Huis was daar ook blijk van. In het publiek zaten onder meer de ouders van Tyre Nichols, een jonge Afro-Amerikaanse man die stierf nadat hij werd geslagen door politieagenten in Memphis, een lesbisch koppel en een Texaanse vrouw die bijna stierf aan een miskraam nadat artsen hadden geweigerd haar te behandelen uit angst een wet te overtreden die abortus aan banden legt.

Biden zei dat hij aan de moeder van Tyre Nichols had gevraagd hoe ze het volhield. Ze zou geantwoord hebben dat ze hoopte dat iets goeds uit de situatie zou komen. Daarop beloofde Biden een hervorming van de politie. Hij zei te beseffen dat politieagenten elke dag hun leven riskeren en dat de meesten goede mensen zijn, maar dat wat met Tyre Nichols gebeurde te vaak voorvalt. “Net zozeer als een agent die zijn badge opspeldt het recht heeft om veilig thuis te komen, hebben alle anderen ook dat recht.” Hij riep op agenten beter op te leiden en hogere standaarden te stellen, en wie het vertrouwen schaadt ter verantwoording te roepen, naast maatregelen om geweld in het algemeen te voorkomen.

Joe Biden vertelde ook het verhaal van een andere gast in het publiek, die in de dansstudio van zijn grootouders een man met een geweer zag binnenkomen. “Hij dacht dat hij zou sterven, maar hij dacht aan de mensen binnen.” Hij worstelde op heroïsche wijze het geweer uit de handen van de schutter. Volgens Biden moeten de Amerikaanse politici hetzelfde doen en aanvalswapens bannen.