Poetin lijkt het wapen kwijt te zijn waar hij de EU mee gijzelde: de gasvoorraad

Andurand geldt als gezaghebbende energie-analist omdat hij afgelopen twintig jaar veel grote prijsschommelingen heeft voorspeld. Vorig jaar verdiende zijn investeringsfonds enorme bedragen toen de prijs van gas als gevolg van de Russische oorlogshandeling ongekende hoogtes bereikte. Inmiddels heeft het fonds, dat inmiddels zo’n 1,3 miljard euro onder beheer heeft, zich helemaal uit de gasmarkt teruggetrokken, zegt Andurand.

Je hoeft geen succesvol investeringsfonds te beheren om tot die conclusie te komen. Europa heeft veel sneller dan verwacht grote hoeveelheden vloeibaar aardgas (lng) kunnen importeren. En de gasconsumptie van industrie en huishoudens is sterk afgenomen. Dat vertaalt zich al maanden in gestage daling van de groothandelsprijs van gas. Het toonaangevende ‘maand vooruit-contract’ op de Nederlandse gasbeurs TTF piekte in augustus ruim boven de 300 euro per megawattuur. De laatste vier weken schommelt het redelijk stabiel tussen de 50 en de 60 euro. Nog altijd drie keer duurder dan tot anderhalf jaar geleden normaal was, maar geen niveau dat Europese economieën heftig ontwricht.

Belangrijker is misschien wel dat de cijfers richting komende zomer en winter ook geruststellend zijn. Halverwege februari zijn de gasbergingen in de EU nog altijd voor ruim 68 procent vol. Daardoor is er komende zomer ook weer minder gas nodig om de voorraden richting de winter te vullen. Het gas voor komende winter wordt intussen al volop gekocht, zegt analist Klaas Dozeman van Brainchild Commodity Intelligence. ‘De partij die in Duitsland moet zorgen dat er genoeg gas in voorraad is, maakte deze week bijvoorbeeld bekend dat het al een kwart van al het gas heeft gekocht dat nodig is.’

Telegram-kanaal Gazprom

Zo is Poetin dus het wapen kwijt waarmee hij de EU afgelopen zomer gijzelde. Op basis van een steeds absurder wordende reeks van eisen en smoesjes draaide Gazprom toen geleidelijk de gaskraan dicht, en soms weer even open. Bij elk gek bericht op het Telegram-kanaal van het Russische staatsbedrijf kon de gasprijs plots extreem bewegen. Het onaangename gevolg van die dynamiek: Europa kreeg minder gas uit Rusland maar de prijzen lagen zo hoog dat Poetins oorlogskas er alleen maar voller van werd.

Op het Telegram-kanaal van Gazprom zijn afgelopen maanden al lang geen berichten meer verschenen die de gaskoers hevig in beweging brachten. In plaats daarvan lijkt het bedrijf vooral bezig met de vraag wat het met dat gasoverschot moet. Gazprom houdt de moed erin met berichten over nieuwe stappen richting ‘de gassificatie’ van Rusland. Vaak is er dan weer een nieuwe afgelegen enclave op het gasnetwerk aangesloten. Soms zijn er voertuigen geschikt gemaakt om op aardgas te rijden. Ook deelt het bedrijf veelvuldig berichten dat er ‘recordhoeveelheden’ aardgas naar China zijn geëxporteerd. Of foto's van topman Aleksej Miller die onderhandelt met Chinezen of politici uit Azerbeidzjan.

Maar de pijpleidingen die er nu liggen richting China en centraal-Azië hebben bij lange na niet voldoende capaciteit om een substantieel deel van de weggevallen Europese vraag te vervangen, zegt energie-expert Lucia van Geuns van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. ‘En het aanleggen van een nieuwe pijplijn duurt jaren. Chinezen zijn bovendien enorm goede onderhandelaars en die zullen rustig wachten met het tekenen van een contract totdat ze daarvoor een hele goede prijs krijgen.’

Lng-terminal

Iets vergelijkbaars geldt voor de berichten over nieuwe mogelijkheden om aardgas weg te krijgen in vloeibare vorm (lng). De capaciteit om van aardgas lng te maken en aan boord van tankers te krijgen is afgelopen jaar iets verhoogd, onder meer door een nieuwe lng-terminal in de Oostzee. Maar dat levert bij lange na niet genoeg op om de Europese productie te vervangen. De bouw van nieuwe lng-havens in Siberië is juist stil komen te liggen omdat veel westerse partners waarmee de Russen daar samenwerkten zich na het uitbreken van de oorlog hebben teruggetrokken.

Voorlopig is de belangrijkste oplossing voor de weggevallen vraag: minder gas oppompen. De totale productie van Gazprom viel vorig jaar terug van 520 naar 412 miljard kubieke meter. Een vermindering die in de buurt komt van de jaarlijkse export naar Europa. De pijn voor Rusland is nu duidelijk: veel minder export en prijzen die weer normaal zijn. Dat doet de economie pijn.

Andurand volgt intussen de cynische logica van de handel: nu de gasmarkt in rustiger vaarwater is, valt er voor hem minder te verdienen. Hij heeft de blik inmiddels verlegd naar de olie. Als de Chinese economie komende maanden uit een lockdown klimt, zal de oliemarkt krap worden, voorspelt de handelaar. Als hij gelijk krijgt, zal Europa komende zomer de zorgen over gas vergeten en in de ban raken over de prijzen aan de pomp.