Nieuwe Duitse bondspresident pleit voor meer Europa: ‘De crisis geeft ons een nieuwe kans’

Bij zijn eerste buitenlandse toespraak koos kersvers Duits bondspresident Frank-Walter Steinmeier voor een pleidooi voor meer Europa. ‘Als we geen eensgezind Europa op het wereldtoneel laten werken, dan zullen andere grootmachten van ons een speelbal maken’.

Bij zijn eerste buitenlandse toespraak koos kersvers Duits bondspresidentFrank-Walter Steinmeier voor een pleidooi voor meer Europa. ‘Als we geen eensgezind Europa op het wereldtoneel laten werken, dan zullen andere grootmachten van ons een speelbal maken’. Steinmeier hield zijn betoog niet toevallig voor het Europees Parlement, de plaats waar volgens hem dagelijks gevochten wordt voor het behoud van de democratie en het vrije woord.

Steinmeier trok meermaals van leer tegen de eurokritische stemmen in de Unie. ‘De vragen om Europa te verbeteren zijn duidelijk, alleen de politieke moed ontbreekt om het nationale eigenbelang opzij te schuiven’. Meer Europa betekent voor hem dan ook niet minder soevereiniteit: ‘de brexit houdt waarschijnlijk het grootste soevereiniteitsverlies ooit in voor Groot-Brittannië,’ kapittelde hij de vroegere Britse vicepremier John Major. ‘Het is onverantwoord als je de mensen wijsmaakt dat je gevaren zoals terreur of klimaatsverandering met muren en slagbomen kunt tegenhouden’.

Vooral Hongarije moest het ontgelden. De rechtspopulistische regering van Viktor Orbán en zijn Fideszpartij, die lid is van de EVP (waartoe ook CD&V behoort), verstrengt deze week immers de voorwaarden voor 28 buitenlandse universiteiten die afdelingen hebben in Hongarije. Honderden academici, onder wie negen Nobelprijswinnaars hebben in een open brief aan Orbán de intrekking van het wetsontwerp gevraagd. Steinmeier gaf hen de nodige rugdekking: ‘Wij mogen niet zwijgen als onze grondvesten – rechtsstaat, mensenrechten, vrijheid, democratie – wankelen, als het middenveld en zelfs de wetenschap de adem afgeknepen wordt.’

‘Ik ben zo oud als de Europese Unie’

Steinmeier hield vooral een positief pleidooi, met meer begrip voor achtergebleven landen zoals Griekenland. Aan de hand van zijn eigen wedervaren (‘ik ben zo oud als de Europese Unie zelf, ik ben van 1956’) schetste hij het groeiend geloof in een verenigd Europa, dat rond 1968 springlevend was. ‘Griekenland, Portugal en Spanje veegden niet alleen de dictatuur in eigen land weg, maar baanden zich een weg naar vrijheid en democratie en het gemeenschappelijke Europa’. Met lede ogen ziet hij nu de doodgravers, de ondergangsprofeten, de alarmisten en de populisten morrelen aan die eensgezindheid. ‘Wie de parlementen tijdverspilling vindt, wie compromisbereidheid tot zwakte verklaart, wie geen onderscheid meer maakt tussen waarheid en leugen, zaagt aan de poten van de democratie’.

‘Maar de crisis geeft ons een nieuwe kans’, wierp Steinmeier op. Pas nu, zonder begoochelingen, zonder vals optimisme, zien we volgens hem hoe Europa werkelijk ismet al zijn sterktes en zwaktes – en dan rijst onvermijdelijk de vraag: welke eenheid, en hoeveel eenheid willen wij in Europa ? ‘Het slechtst denkbare is een volgehouden zelfblokkade. Strijd is geen teken van verval. Ik heb zelf 25 jaar politiek strijd geleverd,’ bracht hij in herinnering. Die strijd was er een met hoogtes en laagtes. Zo zat Steinmeier diep in de put na de afwijzing van de Europese grondwet in 2005, maar twee jaar later kwam er wel het Verdrag van Lissabon waar hij zelf bij betrokken was.

Voor Steinmeier vormt de verkiezing als Duits bondspresident het sluitstuk van zijn politiek geloof. Hij is de zoon van een gezin dat Breslau, nu het Poolse Wroclaw, moest ontvluchten voor de oprukkende Sovjettroepen. De herinnering aan geweld en losgeslagen nationalisme van toen heeft plaatgemaakt voor een sterk geloof in Europa. En dat wil hij blijven uitdragen aan het hoofd van Duitsland, uitgerekend het land waar nogal wat Oost-Europese landen bang voor zijn, terwijl andere lidstaten van de EU meer leiding verwachten van de sterkste en volkrijkste economie van de Unie.

Europa is geen middel om de bedoelingen van Berlijn te schragen, maakte hij duidelijk. ‘Het verenigde Europa is het enige, geslaagde antwoord op onze geschiedenis en onze geografie – voor ons én voor onze buren Een sterk Europa is niet beperkt tot onze eigen belangen, maar is een deel van onze identiteit geworden. Wij willen Europa. Wij willen een beter Europa uitbouwen. En wij willen een Europees Duitsland’.