Vliegen ook door ons luchtruim wel eens "vreemde voorwerpen"? En wat zijn onze procedures als dat gebeurt?

Sinds eind januari wordt het nieuws uit de Verenigde Staten gedomineerd door één onderwerp: vreemde voorwerpen in het Noord-Amerikaanse luchtruim. Het eerste object, een vermoedelijke "spionageballon" van Chinese makelij, werd op 4 februari uit de lucht geschoten. Afgelopen weekend werden nog eens drie voorwerpen op evenveel dagen tijd neergehaald.

Een echte zeldzaamheid lijkt het dus niet te zijn in Noord-Amerika, maar hoe zit dat bij ons? Dat weet Alain Burton van het Control and Reporting Centre (CRC) van de Belgische Luchtmacht. Zij zijn verantwoordelijk voor de veiligheid van ons luchtruim of zoals Burton het zegt: "de verdediging in geval van een dreiging boven ons grondgebied, is onze missie". 

Grofweg worden dreigingen in twee categorieën ingedeeld, vertelt Burton in "VRT NWS live". "Enerzijds heb je de klassieke, militaire dreigingen. Die worden behandeld door de NAVO. Het is een beslissing van de NAVO-landen om sinds de jaren 50 het NAVO-luchtruim als één groot geheel te verdedigen. In dat verband sturen wij bijvoorbeeld F-16's naar de Baltische staten." 

"Anderzijds zijn er sinds de terroristische aanslagen van 9/11 (terreurorganisatie Al Qaeda pleegde toen met gekaapte vliegtuigen aanslagen op het World Trade Center in New York en het Pentagon nabij Washington, red.) ook burgerlijke dreigingen. Die worden door de nationale overheden behandeld, in ons geval dus de minister van Defensie."

Van "spionageballonnen" heeft Burton hier geen weet, maar volgens hem vliegen er af en toe wel Russische "bombers" boven de Noordzee. Een dreiging van de eerste categorie met andere woorden. "Met onze F-16's zijn we ook verantwoordelijk voor het luchtruim boven Nederland en dus bestaat de kans dat wij bijvoorbeeld boven het Nederlandse gedeelte van de Noordzee een Russische bomber moeten onderscheppen."

Daarnaast herinnert Burton zich een incident met een privévliegtuig uit Spanje vorig jaar. "Het vliegtuig moest naar Keulen vliegen, maar ze vlogen verder door. Waarschijnlijk was iedereen aan boord dood door een gebrek aan zuurstof want er was geen contact meer. Jachtvliegtuigen zijn opgestegen om het vliegtuig te onderscheppen en een antwoord te krijgen." Uiteindelijk stortte het neer in de Baltische Zee.

In geval van dreiging werkt de Belgische Luchtmacht altijd volgens een vaste procedure. "De mensen die verantwoordelijk zijn in het CRC en achter de radarconsole zitten, maken een risicoanalyse en bellen rechtstreeks naar de minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS, red.). In theorie wordt de premier en ook de minister van Binnenlandse Zaken er dan bij betrokken en samen proberen zij zo snel en zo goed mogelijk een beslissing te nemen."

Zo kan er bijvoorbeeld beslist worden om het toestel neer te halen, al is dat niet evident boven een land als België. Dat geeft Burton toe en weet ook Kenneth Lasoen, specialist inlichtingendiensten aan de Universiteit van Antwerpen. "Ik weet dat we het kunnen, maar we moeten het ook willen en soms ligt dat politiek gevoelig", zegt hij in "Nieuwe feiten" op Radio 1.

"We zitten in Europa uiteraard ook met dichtbevolkt gebied, dus het is niet altijd even makkelijk om dingen uit de lucht te halen. Wij hebben liever niet dat die komen te crashen boven bevolkt gebied of dat ze enorm veel schade veroorzaken. Dat zijn allemaal overwegingen die gemaakt moeten worden."

"We kijken dan ook eerder naar andere tegenmaatregelen, zoals betere camouflage en we schatten het risico van wat we allemaal zouden laten ontdekken door dergelijk spionagemateriaal. (...) Maar liever nemen wij geen offensieve acties, zeker niet wanneer het officiële verhaal luidt dat het gaat om weerstations en dergelijke meer. Het is ook niet goedkoop om daar een F-16 op af te sturen, dat gaat al snel om een paar tienduizenden euro's per uur."