DEBAT VAN DE DAG. Moet NAVO gevechtsvliegtuigen leveren aan Oekraïne?

De Oekraïense president herhaalde op zijn rondreis langs verschillende Europese hoofdsteden vorige week de uitdrukkelijke vraag om meer militaire steun van het Westen. Volgens Zelensky heeft Oekraïne onder meer nood aan moderne gevechtsvliegtuigen.

Europa moet zijn militaire steun aan Oekraïne sneller opschalen, voordat Rusland een nieuw, grootschalig offensief begint, aldus Zelensky. “We moeten de dynamiek van onze samenwerking verbeteren, sneller dan de agressor zijn potentieel in stelling probeert te brengen. Het gaat hier niet alleen over de agressie tegen Oekraïne, maar tegen heel Europa.”

Na het bezoek van Zelensky aan Parijs vorige week liet de Franse president Emmanuel Macron optekenen dat hij “absoluut niets uitsluit” wat betreft een eventuele levering van Franse gevechtsvliegtuigen. “Maar momenteel is dat de nood niet”, klonk het. Macron wil met zijn land naar eigen zeggen “nuttiger” en “snellere” wapens aan Kiev leveren.

Ook de Britse eerste minister Rishi Sunak sluit niets uit als het aankomt op wapenleveringen voor Oekraïne, ook gevechtsvliegtuigen niet. “We zijn hierover al lange tijd duidelijk: wat betreft het verlenen van militaire bijstand aan Oekraïne is niets uitgesloten, en leveringen van vliegtuigen maken natuurlijk deel uit van onze gesprekken”, verklaarde Sunak vorige week tijdens het bezoek van Zelensky aan Londen. Eerder werd al duidelijk dat het Britse leger nagaat welke gevechtsvliegtuigen op lange termijn naar Oekraïne gestuurd kunnen worden. Intussen worden wel al Oekraïense piloten opgeleid.

Duits bondskanselier Olaf Scholz verklaarde eind vorige maand “zeker geen jets of troepen naar Oekraïne te sturen” - een rode lijn, aldus Scholz. “Ik kan alleen maar afraden om mee te gaan in een constant opbod aan wapensystemen”, zei de Duitser toen. Hij waarschuwde ook voor het risico op een escalatie met Moskou. “Er is geen oorlog tussen de NAVO en Rusland. We zullen een dergelijke escalatie niet toestaan.”

De Amerikaanse president Joe Biden staat ook niet te springen om gevechtsvliegtuigen naar Oekraïne te sturen, integendeel. De president zei eerder “nee” op de vraag van journalisten of de Verenigde Staten F-16's gaan sturen. Later zou Biden wel hebben gezegd dat hij met Zelensky zal “praten” over diens verzoeken om extra militaire hulp.

Belgisch premier Alexander De Croo zei voor aanvang van de Europese top al dat ons land geen gevechtsvliegtuigen kan leveren aan Kiev. “We hebben ze echt nodig”, klonk het.

Polen overwoog in maart vorig jaar al om zijn vloot van MiG-29's uit het Sovjettijdperk op te sturen. De Oekraïense piloten zijn ook vertrouwd met deze toestellen. Toch werd de deal afgeblazen nadat de VS bezorgd werd over een mogelijke escalatie in de vroege fase van de oorlog. Volgens berichten in Polen heeft Warschau in plaats daarvan reserveonderdelen geleverd.

Andriy Yermak, een belangrijke adviseur van president Zelensky, suggereerde recent dat Polen bereid is F-16 gevechtsvliegtuigen aan Oekraïne te leveren. Yermak zegt dat Oekraïne “positieve signalen” heeft gekregen van Warschau in een Telegrambericht. De Poolse premier Mateusz Morawiecki is echter voorzichtiger en benadrukte dat Polen enkel handelt in overleg met NAVO-bondgenoten.

Professor Hendrik Vos denkt dat het met de gevechtsvliegtuigen net zo zal gaan als met de levering van de tanks. “Ook dat was enkele maanden geleden nog ondenkbaar, nu worden ze klaargemaakt voor levering”, legt hij uit. “Als je hoort dat de Britten Oekraïense piloten opleiden, voel je dat het aan het kantelen is. De druk is groot om in te stemmen met de levering van jets. Die zullen dan moeten komen van de landen die het meeste materieel ter beschikking hebben en het meest met Oekraïne sympathiseren, zoals Polen en de Baltische staten. Je voelt dat het politiek gezien die richting uitgaat.”

“De overdracht van gevechtsvliegtuigen verhoogt het risico op een escalatie van de oorlog, want ze kunnen ingezet worden om Russisch grondgebied rechtstreeks aan te vallen”, vreest professor Sven Biscop. “En de belangrijkste rode lijnen voor Rusland zijn: geen niet-Oekraïense troepen op Oekraïens grondgebied en geen rechtstreekse militaire aanvallen op Russisch grondgebied.”

“Een mogelijke beslissing zou dus enkel collectief kunnen gebeuren en gepaard moeten gaan met strikte limieten over wat we Oekraïne zullen toelaten. Geen inzet boven eigenlijk Russisch grondgebied, bijvoorbeeld. F-16's mogen trouwens nooit doorgegeven worden zonder Amerikaanse toestemming.”