Ligt Rusland nu op kop in de logistieke wedloop? ‘Poetin heeft al volop de omslag naar een oorlogseconomie ingezet’

Oekraïne heeft op dinsdag aan de defensieministers van de NAVO-landen en andere bondgenoten met klem om meer munitie gevraagd tijdens een overleg in Brussel. Voorafgaand aan het overleg waarschuwde NAVO-baas Jens Stoltenberg ook al dat Rusland het verwachte voorjaarsoffensief heeft ingezet, en dat de aanvoer van munitie vanuit het Westen het tempo aan het front niet meer kan volgen. “Het is duidelijk dat we in een logistieke wedloop zijn beland”, aldus Stoltenberg.

Door de vraag naar gevechtsvliegtuigen en tanks was het wat op de achtergrond verdwenen, maar de productie en aanvoer van munitie geldt al langer als pijnpunt. De levertijd van zwaardere munitie is vandaag opgelopen van 12 tot 28 maanden. De reserves van NAVO-bondgenoten raken stilaan op. “Ik vrees dat veel defensieministers naar de tippen van hun schoenen zullen kijken, als de vraag naar munitie er komt”, zegt oud-kolonel Roger Housen.

Aan het front wordt die zwaardere munitie, zoals 155 mm-granaten, er in een sneltempo doorgejaagd. Op het hoogtepunt in juli zou Rusland zo’n 40.000 à 50.000 artilleriestukken per dag hebben afgevuurd, tegenover 5.000 à 6.000 door het Oekraïense leger. Het Royal United Services Institute, een Britse denktank, rekende uit dat Rusland toen in twee dagen door de volledige reserve van het Britse leger zou geraakt zijn.

De bordjes hangen vandaag iets meer in evenwicht, het Russische leger zou op dit moment ‘slechts’ vier keer meer afvuren dan het Oekraïense leger. Volgens The Financial Times wordt het munitietekort bij de troepen van Zelensky echter “acuut”, wat het Russische offensief een belangrijk momentum kan geven.

De nood is dus hoog, het aanbod ontoereikend. “Vooral in Europa zijn de voorraden op dit moment catastrofaal”, zegt Housen, die wijst op de historische kaalslag na de Koude Oorlog. Het ‘oorlogsvet’ is in de decennia daarna weggetrimd bij elke budgetoefening, omdat niemand nog op een nieuwe, grootschalige artillerieslag anticipeerde. “De VS zitten wel nog op een voorraad, maar hanteert een duidelijke ondergrens om ook nog op een ander toneel te kunnen tussenkomen.” Het wil China liever niet op ideeën brengen, wat Taiwan betreft.

Productielijnen

Aan defensiefabrikanten is al gevraagd om een versnelling hoger te schakelen, zegt Stoltenberg. “Je kunt meerdere diensten draaien en in weekends doorwerken.” Enkel daarmee raakt het gat niet toegefietst, stelt de industrie. Zo zou het Franse bedrijf Nexter Systems, dat een aanzienlijke productie van 155 mm-granaten voorziet, volgens een hooggeplaatste militair “al bijna op de limiet zitten” qua productie. Ook Michal Strnad, eigenaar van de Tsjechische Group AS, stelt dat de Europese capaciteit “schromelijk ontoereikend” is.

Die productie opschalen, is volgens heel wat militaire experts de beste manier om Oekraïne te ondersteunen. “Dat betekent extra productielijnen”, zegt Housen. Niet iets wat je van vandaag op morgen realiseert, want het betekent niet enkel extra machines, grondstoffen en geschoolde arbeiders. “Die producenten willen ook garanties dat de orders niet na een jaar of twee opnieuw opdrogen.”

De Amerikaanse industrie heeft nu al concrete plannen uitgewerkt om op te schalen: momenteel produceert de industrie zo’n 15.000 155 mm-granaten per maand, tegen de lente moeten dat er al 20.000 zijn en in 2025 zelfs 40.000. Ook Europese bedrijven anticiperen op een toenemende vraag naar artilleriestukken. Zo wil onder meer het Noorse conglomeraat Nammo zijn productie op termijn vertienvoudigen.

Die toenemende vraag is dus wel nog onderwerp van politiek debat. Op tafel in Brussel ligt onder meer de mogelijke doelstelling van NAVO-leden om 2 procent van hun bbp aan defensie te besteden. Daaraan verankerd is echter een maatschappelijke vraag: hoe groot is het draagvlak om de oorlogsindustrie structureel te gaan onderstutten?

Treuzelen kan volgens verschillende internationale experts echter de balans richting Rusland doen kantelen. Housen sluit zich daar grotendeels bij aan. “In een oorlog is uiteraard niet enkel vuurkracht van tel”, verwijst hij onder meer naar de logistieke of de medische steun voor de troepen. “Maar munitie is wel cruciaal als je in het offensief wilt gaan.” Veel meer dan standhouden zit er het komende halfjaar volgens hem dus niet in.

Oorlogseconomie

Want de Russen hebben de industriële oorlogsmachine wél al aan de praat gekregen, stelt Housen. “In september heeft Poetin volop de omslag naar een oorlogseconomie ingezet. Al maanden is alles ondergeschikt aan de ondersteuning van de oorlogsinspanningen, door bijvoorbeeld prioriteit te geven bij het aanwenden van grondstoffen of werkkrachten.”

Intussen roeit Oekraïne met de riemen die het heeft. In het najaar lanceerde het staatsbedrijf Ukroboronprom de productie van 152 mm-granaten, die afgevuurd worden door de kanonnen uit het Sovjet-tijdperk. Weliswaar op verschillende kleinere sites in binnen- én buitenland, om geen al te makkelijk doelwit te vormen voor Russische raketten. De productie is navenant: 1.000 à 2.000 granaten per maand. Nog niet de helft van wat het leger op dagelijkse basis verbruikt.