Demotie, als je de ratrace inruilt voor meer levenskwaliteit: ‘Mensen zijn meer gefocust op aanzien en een mooie auto’

Davy Agten had een succesvolle carrière als IT’er. In 2018 gooide hij het roer om: hij werd boer. Het was altijd zijn passie om te tuinieren en zijn interesse groeide. Zo beluisterde Davy podcasts van mensen die een carrière begonnen in de landbouwsector en volgde hij een korte avondcursus. Nu beheert hij het Vlinderveld, een zelfoogstboerderij voor groenten en fruit in Zemst.

De stap van kantoor naar natuur was een bewuste keuze. “Voor mezelf had ik uitgemaakt dat ik geen IT meer wilde doen. Niet dat ik het niet meer leuk vond, maar ik wilde meer zingeving in mijn leven en bezig zijn met iets wat ik graag doe,” zegt Davy. “Mensen om hem heen waren niet verbaasd maar vonden het ook een grote stap. Ze zeiden dat ik af en toe harde en onverwachte beslissingen neem. Maar dit is wel vrij goed doordacht geweest. Ik heb veel moeten afgeven, zowel financieel als andere voordelen van mijn vorige baan.”

Carrières gaan vandaag de dag steeds minder lineair omhoog, ze zijn wendbaarder geworden. Toch wordt een carrièrewending waarbij iemand salaris of een bepaalde status inlevert meestal omschreven als vrijwillig demoveren. Een negatieve term die geen recht doet aan wat dit eigenlijk is, zegt Tanja Verheyen, auteur van het boek Demotie werkt. Ondanks de titel van dit boek is ze geen fan van het woord demotie. Remotie is volgens haar een beter woord. “Ik ben ervan overtuigd dat demotie iets positiefs is en niet iets negatiefs. Je wilt juist een aantal dingen winnen.”

In essentie is demotie een functiewijziging. Dit kan binnen een bedrijf waar iemand werkt, of via een overstap naar een ander beroepsveld. Demotie kan een lange loopbaan werkbaar houden. Sommige mensen krijgen net een promotie te veel, waardoor ze ineens veel stress en verantwoordelijkheid ervaren bijvoorbeeld. Ook na een burn-out komt demotie vaak ter sprake: zit iemand wel op de juiste plek? Het hangt samen met een verlaging van functie, taken en verantwoordelijkheden, salaris en/of autoriteit. Maar in praktijk is deze – voor de maatschappij stap terug – vaak juist een stap vooruit.

Meer dan alleen werken

Zelf maakte Tanja Verheyen een carrièrewending die ze nooit had zien aankomen. Ze werkte als zelfstandig communicatie-expert, en is nu communicatieverantwoordelijke bij de Vlaamse overheid. “Mijn drijfveer om te veranderen van job was niet een promotie, maar me kunnen amuseren. Ik was een van de uitzonderingen als ik kijk naar mijn generatie. Mensen zijn meer gefocust op aanzien en een mooie auto.”

Na corona zijn mensen meer op hun strepen gaan staan, ze willen meer dan alleen werken, zegt ze. Een trend die zeker ook te zien is bij de nieuwe generatie die de arbeidsmarkt opkomt. “Het hoogste goed is niet langer promoveren, maar meerwaarde bieden.” Daardoor is demotie, met vooral het idee erachter om je loopbaan in eigen handen te nemen, de laatste jaren meer omarmd.

Dat de arbeidsmarkt tijdens en na de pandemie flink in beweging is, staat vast. Bijna vier op de tien Belgen overweegt een carrièreswitch binnen het jaar, blijkt uit onderzoek uit 2021 van hr-dienstenbedrijf Acerta en jobsite StepStone bij 3.000 werknemers. Een op de vijf denkt daarbij aan een radicale switch: een andere functie in een andere sector.

Hr-bedrijf Securex deed in 2016 al een onderzoek naar het fenomeen in samenwerking met KU Leuven. Toen bleek dat demotie binnen een bedrijf positieve resultaten heeft. Werknemers zitten lichamelijk en mentaal beter in hun vel, ze worden productiever en het verlaagt burn-outgevoelens.

Securex deed recent nieuw onderzoek in samenwerking met KU Leuven en UGent, specifiek gericht op kleine en middelgrote ondernemingen. Daarbij is gekeken naar het welzijn van werknemers en bedrijfsprestaties, zegt woordvoerder Steven De Vliegher. Uit dit onderzoek bleek dat demotie zeker niet onbestaande is, maar ook niet alomtegenwoordig. Demotie is nog altijd niet de eerste optie die voor de hand ligt, volgens De Vliegher.

Maar binnen het bedrijf een stap terug doen zou bij iedere werkgever bespreekbaar moeten zijn, zegt Tanja Verheyen. Een succesvol demotietraject is namelijk in het belang van de werknemer en werkgever. Hoewel er een aantal jaar geleden nauwelijks visie en beleid was bij organisaties, is daar nu verandering in gekomen, stelt Verheyen. Daarbij hoort wel een kanttekening: “Het idee van een stap terugzetten is meer bespreekbaar geworden. Maar het idee dat het een stap terug is, blijft hardnekkig.”

35.000 stappen per dag

Hoe zit dat bij boer Davy Agten? Hoe is zijn leven veranderd sinds zijn carrièrewissel? Een betere gezondheid, meer stress en minder balans, lacht hij. “Ik heb al jaren een Fitbit. Vroeger moest ik mijn best doen om aan 10.000 stappen per dag te komen. Nu zijn 35.000 stappen niet ongebruikelijk.” En de stress? Het werk bij de zelfoogstboerderij komt met veel verantwoordelijkheid. Minder hard werken is het dan ook niet. Wat nog: in de zomer werkt hij regelmatig van 5 tot 9 uur in plaats van zijn eerdere negen-tot-vijf-baan.

Het leven als boer brengt veel onzekerheden met zich mee. Het klimaat, de opwarming, het onkruid bestrijden als biologisch teler. Hoewel hij soms terugdenkt aan zijn dagen op kantoor, is Davy gelukkig met zijn carrièreswitch. Het geeft voldoening, en het leven in de natuur verwondert hem. “Zoals een zaadje dat van een gram naar honderden kilo’s opbrengst gaat.”