De vijf boeken van de week: het debuut van Guillaume Van der Stighelen, Cathérine Kools over stoppen met alcohol en levenslessen van José De Cauwer

Met "Rozeke" (uitgeverij Manteau) debuteert reclameman Guillaume Van der Stighelen op zijn 67ste als romanschrijver. Geprikkeld door een familie-anekdote –"wist ge dat men in de opera op uw eigenste naam kon pissen?"- ging hij op zoek naar het verhaal van zijn gelijknamige overgrootvader: Guillaume Van der Stighelen. 

Guillaume jr. ziet zijn overgrootvader Guillaume Van der Stighelen (1858-1940) als een echte selfmade man. Hij wordt geboren als Gwilhelmus in een gezin van ambachtslui. Tijdens de belle époque verzamelt hij kapitaal met de verkoop van moderne pissijnen en wc-potten in Antwerpen.

Als zaakvoerder van Ets. Guillaume Van der Stighelen klimt hij op tot een voorname burger van Antwerpen, trouwt hij met een meisje uit de gegoede burgerij, verfranst hij zijn naam en begint hij zelf ook Frans te spreken. In de jaren 30 komt het tot een breuk in de familie en wordt de grootvader van Guillaume jr. uit de zaak gezet. 

De familie tast in het duister over reden van de ruzie. "Er zijn een paar dingen die we weten: de piscines in de opera, het feit dat hij veel openbare opdrachten kreeg doordat hij de enige was die tijdens de Eerste Wereldoorlog niet voor de Duitsers had gewerkt", vertelt Guillaume Van der Stighelen in "De afspraak". En de meid die zijn fortuin erfde.

Guillaume jr. wilde een boek schrijven over zijn overgrootvader, maar vond weinig informatie terug in de archieven. Hij gooide het over een andere boeg en koos ervoor het verhaal te vertellen in een roman. Dit bood hem de vrijheid de feiten los te laten en de personages te laten invullen door zijn creatieve fantasie. Hij kreeg vleugels en de personages kwamen tot leven. "Het verhaal schreef zichzelf", vertelt hij.

Leopold Flam (1912-1995) groeit op in extreme armoede als zoon van Joodse migranten. Op zijn 13de begint hij met het bijhouden van een dagboek. Flam overleeft de Holocaust en wordt hoogleraar filosofie aan de VUB. Kristien Hemmerechts en Guido Van Wambeke maken in het boek "Ik zal alles verdragen, ook mezelf" (uitgeverij De Geus) een selectie uit de dagboeken en brieven van Flam.

Leopold Flam emigreert met zijn ouders, die niet kunnen lezen of schrijven, vanuit Lublin in Polen naar Antwerpen waar ze in een kelder gaan wonen. Zijn ouders verdienen de kost als bedelaars en behoren tot de outcast van de Joodse gemeenschap, vertelt Hemmerechts op Radio 1.

Flam is ambitieus én slim. Hij moet van zijn ouders een stiel leren maar hij beslist om te gaan studeren. Vanaf 1925 begint hij een dagboek bij te houden en gaat hiermee door tot 1957.

Flam trouwt  met Julia Isbutsky, de zus van zijn goede vriend Herman. Het huwelijk ontgoochelt hem en Flam slaat Isbutsky, net zoals zijn vader deed met zijn moeder. Julia komt in 1937 in de psychiatrie terecht, na twee mislukte zelfmoordpogingen. Van Wambeke noemt het een vechthuwelijk. 

Flam is humanist en communist. Hij treedt in het verzet en weigert de Jodenster te dragen tijdens de Duitse bezetting. Hij belandt in de Dossinkazerne en komt via Buchenwald in een werkkamp terecht, waar hij er ook in slaagt een dagboek bij te houden. 

Hemmerechts ontdekte de dagboeken van Flam in het Letterenhuis tijdens de research voor haar historische roman over Hubertina Aretz. Van Wambeke, oud-directeur van de Fnac, hielp haar bij de transcriptie en de selectie. 

Hemmerechts en Van Wambeke hebben eindeloos gekibbeld over de interpretatie van het gedrag en gevoelens van Flam maar zijn het eens over de eerlijkheid en openhartigheid in zijn dagboeken en briefwisseling. Volgens hen zijn het overlijden van zijn jonge broertjes in Polen en de verkrachting van zijn moeder door zijn gewelddadige vader, waar Flam getuige van was, de grootste bepalende trauma's geweest. Flam overleefde uiteindelijk alles en Buchenwald bevestigde zijn visie dat het leven lijden is.

Drie jaar geleden stopte Cathérine Kools met drinken en ze schreef er een boek over: “Absolute Aanrader Alcolholvrij” (Borgerhoff & Lamberigts). Ze draagt het boek op aan haar moeder die alcoholverslaafd was en die ze "niet heeft kunnen redden”. 

12 maart 2020, de eerste dag van de eerste lockdown is de dag waarop Kools alcohol afzwoer. Ze had net deelgenomen aan Tournée Minerale. Een aaneenschakeling van kleine incidentjes waarbij alcohol een rol speelde, versterkte haar voornemen om gedurende een periode met alcohol te stoppen: een onbedoelde kopstoot van haar vriend na een avondje stappen, een botsing met een paal, - ze had een kater - en nog later een val met de fiets. 

Kools dronk niet elke dag, nooit overdag, enkel op dagen in de week wanneer er iets te doen was, zoals zoveel mensen in Vlaanderen. Alcohol was iets sluimerends en hield haar tegen voluit voor haar plannen en dromen te gaan. Stoppen met drinken zorgde voor een openbaring. Toen ze ermee ophield, stelde ze zich tot doel een boek te schrijven, het bood haar houvast: ze is hiermee gestart op dag 1 en doorgegaan tot dag 860.

Er is ook een wetenschappelijk gedeelte in het boek: kennis over wat alcohol is en wat het doet met je geest en lichaam, heeft Kools geholpen te stoppen. "Hoe meer je erover weet, hoe meer je je verantwoordelijkheid kan nemen", vertelt ze op Radio 1.

Ondertussen groeit het collectief besef dat alcohol een harddrug is, en dus verslavend. Kools is hoogsensitief en alcohol hielp haar om haar overprikkeld brein te ontspannen. Nu heeft ze alternatieven - een bad met lavendelolie en bewegen - om tot rust te komen. Kools wil de voordelen die ze heel snel ondervond, delen. "Dat is een geschenk voor mezelf en anderen."

Het wielerpeleton als metafoor voor het leven. Sporza-commentator José De Cauwer heeft als wielrenner en ploegleider heel wat kilometers op de teller staan. Wat heeft de koers hem geleerd over het leven zelf? Journalist Rik Vanwalleghem pende zijn inzichten neer in "De 10 geboden van José De Cauwer" (uitgeverij Borgerhoff & Lambergits). De Caluwé draagt het boek op aan zijn net overleden vader, die 102 is geworden.

Eén van de geboden uit het boek van De Cauwer luidt "demarreer en zie niet om". "Er zijn dingen bij die ik fout gedaan heb, waar ik over nagedacht heb en die ik nadien beter gedaan heb", vertelt De Cauwer daarover in "De afspraak", "maar uiteindelijk komt het voor een groot stuk neer op passie en werkkracht om je droom te blijven najagen. Als renner heb je goede momenten en minder goede momenten, maar je moet blijven gaan."

In "De 10 geboden van José De Cauwer" blikt de wielercommentator ook terug op de hoogtepunten van zijn carrière. "De Ronde van Frankrijk van 1989 met Greg LeMond was een zeer bijzonder moment voor mij", vertelt De Cauwer die toen ploegleider was. 

"LeMond stond toen op 8 seconden van de leider, maar het team had geen geld. Het personeel werd niet betaald. De renners staakten. Uiteindelijk stonden we voor de beslissing of we zouden stoppen of doorgaan. Uiteindelijk heeft LeMond die Tour gewonnen. We hebben het onmogelijke waar gemaakt met allerlei trucs."

Werken loont: dat is de belangrijkste levensles die De Cauwer overhoudt uit de koers. "Alleen in het alfabet komt succes voor werken", vertelt hij. "Om succes te behalen moet je eerst werken." Daarbij is het opletten geblazen, want het achtste gebod van De Cauwer klinkt als volgt: "Kijk uit voor de duivel, want het kwaad zit in ieder van ons." 

Het was lang wachten op een nieuwe roman van cultschrijver Bret Easton Ellis, bekend van het verfilmde "Less Than Zero" en "American Psycho". Die is er nu met "Scherven" (uitgeverij Ambos Anthos) met een verhaal waarin de Amerikaanse auteur terugkeert naar zijn jeugdjaren. Hij heeft het boek geschreven tijdens corona als een soort bezigheidstherapie.

De setting van het boek is Los Angeles in de jaren 80. De zeventienjarige Bret rijdt rond in zijn cabriolet, er klinkt new wave uit de autoradio. Hij heeft een Rayban-zonnebril op zijn neus en wisselt zijn ritjes af met een duik in het ouderlijke zwembad in een zwembroek in paaseikleuren. Zo vat Joost de Vries het leven samen van het hoofdpersonage in zijn recensie op Radio 1. 

"Het is eigenlijk een hele gekke roman in dat oeuvre van Bret Easton Ellis", vertelt De Vries, die het werk van de auteur heel goed kent en hem al een paar keer heeft geïnterviewd. Bret Easton Ellis werd bekend in 1985 met "Less Than Zero" dat ging over hippe jongeren in Los Angeles: steenrijk, geen emoties, geen hoop, geen woede, geen ambitie, helemaal niks! En dus verliezen ze zichzelf in feesten en seks.

Nu is er "The Shards", in het Nederlands vertaald naar "Scherven", dat eigenlijk het verhaal achter het verhaal van "Less Than Zero" is. Het verhaal speelt zich af in hetzelfde milieu in Los Angeles, maar met personages die wel ambities en humor hebben, onzeker zijn en van elkaar houden. Het vacuüm uit "Less Than Zero", wordt in "Scherven"  helemaal volgepompt met emoties, vertelt De Vries die het boek in één ruk heeft uitgelezen.