Comedian Serine Ayari: ‘Je wil niet weten wat ik allemaal over me heen heb gekregen. Haatberichten, doodsbedreigingen...’

Op de Seine ligt een boot. En in die boot is, benedendeks, een stemmig theatertje gevestigd. Houten lambriseringen, stoelen in rode pluche en, achter een roodfluwelen gordijn, een klein podium: welkom in comedyclub La Nouvelle Seine. Hier zal straks de eerste zaalshow van Serine Ayari in première gaan. U weet wel, of misschien ook niet: de comédienne van Tunesische origine die in Vilvoorde woont, voornamelijk in het Franstalige stand-upcomedycircuit in Brussel actief is maar haar kunstjes net zo vlot in Londen of Parijs vertoont, en die vorig seizoen de jury van De allerslimste mens ter wereld vervoegde. Iemand typeerde haar toen als ‘een adrenalinestoot’.

Het is koud, grijs en druilerig in Parijs. Bovendeks hebben we uitzicht op de Notre Dame. Of wat daar na de brand van alweer bijna vier jaar geleden van overschiet. Behalve de twee torens staat het hele gevaarte in de stijgers. Het is een reusachtige buizenconstructie, alsof er een flatgebouw tegen de oude restanten wordt aangebouwd. Aan de achterzijde van de werf zijn trouwens al twee nieuwe flatgebouwen opgerezen: de gestapelde containers waarin de bouwvakkers logeren. Wanneer de avond valt, lijkt het Île de la Cité te transformeren in een luguber, post-apocalyptisch landschap. Qatar-sur-Seine.

Serine Ayari heeft haar auto op de kade geparkeerd, op twintig meter van de boot. Onder een wijde zwart-wit geruite jas draagt ze een zalmroze pak. Ze denkt dat ze te laat is voor de soundcheck, maar ze blijkt te vroeg te zijn. À l’aise, zo luidt de titel van haar show, maar nu is ze nog bloednerveus. Ze haalt een zakje chocoladepralines met gembervulling tevoorschijn. “Neem er eentje”, zegt ze, “ze helpen tegen zeeziekte. Ook de Seine is onrustig vandaag. (lacht) En vanavond, wanneer de restaurantboten volgepakt met toeristen uitvaren, zal dit bootje nog harder schommelen.”

Hoe ben je in ’s hemelsnaam hier terechtgekomen?

“Sinds ik vijf jaar geleden met stand-up ben begonnen, kom ik minstens één keer per maand naar Parijs om te giggen. Dat betekent: van de ene comedyclub naar de andere hollen, fietsen of steppen, en daar telkens een act van tien, vijftien minuten opvoeren. Of op zondagnamiddag de vrije podia aflopen. Open mic, zo heet dat tegenwoordig: spelen voor drie man en een paardenkop, of voor de uitbater die achter de toog opzichtig níét staat te lachen, en ondertussen niks verdienen. In comedy is afwachten geen optie. Je kunt thuis oefenen zoveel je wil, tot je spiegel barst, maar voor een publiek staan, hoe weinig talrijk ook, is iets totaal anders.

“Vergeleken met Brussel is het comedycircuit hier gigantisch. Cafés laten liever een stand-upper optreden dan een bandje – dat kost minder en het neemt minder ruimte in. Comedy is de nieuwe rock-’n-roll, bro! (lacht) De komende weken zal ik hier elke donderdag mijn avondvullende show spelen, waardoor ik telkens van woensdag tot zaterdag in Parijs zal verblijven. Allez, ’t is te zeggen: ik logeer bij mijn nicht in Créteil, op een uur rijden van hier. Maar ik blijf in Vilvoorde wonen. Ik heb er pas iets gekocht.”

Treed je ook nog op in Londen?

“Vroeger speelde ik er vaak en graag, maar de brexit heeft dat zo goed als onmogelijk gemaakt. Toen ik begon was het mijn droom om alleen maar in het Engels op te treden. Al mijn invloeden waren Engels of Amerikaans. Ik keek alleen maar naar Engelstalige comedy op tv. De humor van Joodse, New Yorkse vrouwen: dat was voor mij de top, en nog altijd.

“The Nanny is de iconische serie uit mijn kindertijd. Fran Drescher vond ik zooo grappig. Tijdens mijn eerste trip naar New York, samen met mijn moeder, heb ik voor het eerst een comedy­club bezocht. Dat was de grote openbaring. Toen wist ik: dit wil ik doen. Zo is het begonnen. Ik heb geprobeerd om in de VS, en met name in New York, voet aan de grond te krijgen. Maar ik had gauw door dat het moeilijk zou worden. De snelste manier om aan een Amerikaanse werkvergunning te komen is trouwen met de eerste de beste die je tegenkomt. Daar was ik nog niet aan toe.” (lacht)

En wij maar denken dat goeie humor altijd geworteld is in de taal en de lokale cultuur. Daarom is Vlaamse humor anders dan Nederlandse, Brusselse anders dan Parijse en Britse comedy anders dan Amerikaanse. Jij schakelt vlot tussen drie talen. Denken we verkeerd en bestaat er wel zoiets als universele humor?

“Ik besef dat wat ik doe, euh, veeleer uitzonderlijk is. Maar voor mij is het heel gewoon, bijna vanzelfsprekend. Ik ben in al die talen opgegroeid. Wie ik ben, dat is de optelsom van al die talen. Mijn ouders zijn geëmigreerd uit Tunesië, thuis spraken we Frans. Maar ik zat op een Nederlandstalige school in Vilvoorde, dus het grootste deel van de tijd sprak ik Nederlands. En mijn cultureel referentiekader – de muziek die ik luisterde, de films en series die ik keek – was overwegend Angelsaksisch.

“De verschillen tussen al die talen en culturen, en het onbegrip en de misverstanden die eruit voortkomen, heb ik altijd fascinerend gevonden. Als comedian heb ik daarvan mijn handelsmerk gemaakt. Vanavond zal ik beginnen met te zeggen: ‘Beste mensen, ik ga fouten maken, ik ga zondigen tegen de regels van jullie taal. Ik ga dingen zeggen die jullie misschien niet snappen. Wel, het kan me geen reet schelen. Jullie moeten maar wat harder je best doen.’ En om de Parijzenaars helemaal op de zenuwen te werken ga ik er ook flink wat Engelse uitdrukkingen tegenaan gooien.”

Gaat je show dan over, euh, universele spraakverwarring?

“Nee, À l’aise gaat over mij. Over mijn leven. Over wie ik was en wie ik geworden ben.”

Wie ben je geworden?

“Ik was altijd het grappigste meisje van de klas. Het vrolijke brutaaltje. Overal waar ik kwam, op school, later op de verschillende plekken waar ik werkte, zeiden mensen tegen mij: ‘O Serine, met u kunnen we tenminste lachen’. Maar het heeft lang geduurd voor ik met mijn grappen en grollen op een podium durfde te kruipen. Ik mocht dan wel grappig zijn, ik vond dat ik niks te zeggen had. En toen kreeg mijn moeder kanker. Toen heb ik een klik gemaakt. Ik was 25 jaar en ik heb tegen mezelf gezegd: ‘Het leven is keikort, het leven is fragiel, je móét en je zál je dromen realiseren.’ Toen kon ik eindelijk de moed opbrengen om de confrontatie met een publiek aan te gaan: ‘Kijk naar mij, luister naar mij, ik heb iets meegemaakt. Mijn mama is zwaar ziek geweest, ik ben door een depressie gegaan, ik weet wat een burn-out is...’ Eindelijk had ik iets te zeggen, begrijp je?”

Je moet weten wat tragiek is om een goeie komiek te kunnen zijn?

“Dat zal niet voor elke comedian gelden, maar voor mij wel. Het ging er niet eens om dat ik plots zo veel interessantere dingen te vertellen had. Het ging erom dat ik het zelfvertrouwen had om ze te vertellen. Dat ik mij goed genoeg in mijn vel voelde om mij bloot te geven.

“Ik maak in mijn show bijvoorbeeld grapjes over mijn figuur. Al heel mijn leven kamp ik met gewichtsproblemen. Het is niet zo erg dat je het boulimie kunt noemen, maar plezant is het evenmin. Ik ben daarin niet uniek: massaal veel vrouwen worstelen met hetzelfde probleem. Maar vroeger gebruikte ik mijn gewicht als een excuus om níét te doen wat ik zo graag wilde doen: performen. ‘Dat gaat toch nooit lukken door hoe ik eruitzie’, maakte ik mezelf wijs. Nu maak ik jokes over de kussentjes op mijn knieën, die toch niet minder pijn doen als ik erop val. Dat is het verschil.

(denkt na) “Het punt dat je volgens mij moet zien te bereiken, is: durven praten over wie je echt bent, over waar je van wakker ligt. Niet zomaar een serie luchtige grapjes afvuren op het publiek. Of, erger nog, een smartass-versie van jezelf opvoeren die je hebt samengesteld uit flarden Sigmund Freud: ik ben díép, ik lees boeken. (lacht)

“Soms zie ik een collega bezig en denk ik bij mezelf: de persoon die daar op het podium staat, dat ben jij niet, dat is niet de persoon met wie ik daarnet nog stond te praten aan de toog.”

De New Yorkse humor van iemand als Fran Lebowitz is maatschappijkritisch en satirisch. Die van jou ook?

“Best wel. In mijn show ben ik de Serine die op oudere leeftijd...”

31 jaar, reeds.

(lacht) “...beseft waarom ze is wie ze is: door haar afkomst, de familie waarin ze is opgegroeid, maar ook onder invloed van de maatschappij waarin ze leeft. Ik praat bijvoorbeeld over die dag dat ik binnenkwam in de klas en de juf tegen mij zei: ‘Serine, zet je maar achteraan in de leeshoek, samen met Youssef, want vandaag begint de voorbereiding op de communie.’ Maar ik wou niet bij Youssef zitten, ik wou bij Evelien zitten, mijn beste vriendin.

“Ik ben tussen vrouwen opgegroeid. Ik heb alleen maar zussen, en mijn moeder runde thuis de zaken. Mijn vader was een sportman (een professionele handballer, red.), hij leefde een beetje in z’n eigen wereld. Ik heb me altijd heel vrij gevoeld als vrouw in een moslimgezin. Maar wij zijn culturele moslims, geen religieuze. Mijn ouders zijn ruimdenkend. Ze hebben ons bijvoorbeeld nooit verplicht om een hoofddoek te dragen. Hun devies is: je moet respect hebben voor religie, maar verder doe je wat je wil.”

Tijdens een optreden in Frankrijk heb je eens gezegd: ‘Ik ben wel moslim, maar niet halal.’ En toen brak de hel los.

“Klopt, vier jaar geleden. Je wil niet weten wat ik toen allemaal over me heen heb gekregen. Haatberichten, doodsbedreigingen, de hele rimram. (zucht) Ik heb zelfs een tijdje niet kunnen spelen.”

Omdat je niet meer durfde, of omdat je niet meer werd gevraagd?

“Beide. Een paar boekingsagenten hebben me toen gebeld en gezegd: ‘Het is misschien beter dat je deze maand niet komt. En als je toch zou komen, naar een open mic of zo: zéker niet aankondigen op sociale media.’ Ik ben een tijdje thuisgebleven, maar al snel dacht ik: fuck it. Enkele weken nadien was ik na een optreden in Brussel naar huis aan het rijden. Ik had het gevoel dat ik gevolgd werd. Bij een stoplicht keek ik in mijn achteruitkijkspiegel, en toen zag ik het: een gast die eerder die avond in het publiek zat, reed achter mij aan. Ik vervolgde mijn weg over kleine binnenwegen, maar hij bleef mij volgen. In Vilvoorde parkeerde ik in mijn straat, en hij stopte daar ook. Ik liep naar zijn auto, tikte op zijn raam, en zei: ‘U bent mij al aan het volgen van aan de comedyclub in Brussel, kan ik u helpen?’ ‘Laat mij gerust,’ zei de man, ‘ik mag hier staan, deze straat is niet van u.’ Ik ben met mijn telefoon foto’s beginnen nemen van hem en zijn wagen, en heb de politie gebeld. Toen is hij weggereden. Dat klinkt nu misschien stoer, maar ik moet toegeven dat ik verging van de schrik. Mijn hart klopte in mijn keel. Het is nu een automatische reflex wanneer ik in de auto zit: checken of ik niet gevolgd word. Tot ik thuis ben.

(stil) “Ik kom tegenwoordig wat vaker op tv in Vlaanderen. Dat heeft tot gevolg dat mensen soms naar mij staren, op straat of in de supermarkt. Ze kennen mij van ergens, maar ze weten niet goed van waar of van wat – ik ben nog geen volwaardige BV, hè. (lacht) Maar ik ben die starende blikken ook nog niet gewend, voor mij is het ook nieuw. Dus ik moet de situatie elke keer opnieuw proberen in te schatten. ‘Niet bang zijn Serine,’ zeg ik dan tegen mezelf, ‘niet paranoïde worden, die man of vrouw herkent mij waarschijnlijk van tv’.”

Best heftig, toch?

“Een vriend van mij krijgt op dit moment een lawine van haat over zich heen. Het is niets vergeleken met wat ik heb meegemaakt, maar hij is er echt niet goed van. Ik vind het kei-erg voor hem. Ik heb hem gezegd: ‘Je gaat het nooit gewoon worden. Na verloop van tijd gaat het minder pijn doen, maar het zal altijd wel een beetje pijn blijven doen.

“Een andere Franse collega had een joke gemaakt waarin hij verwees naar de aanslagen in Parijs. Zijn hele set was opgebouwd rond het personage van zijn inwonende, dominante schoonmoeder, met wie hij voortdurend in de clinch lag. ‘Maar ik ben dat kutwijf eeuwig dankbaar’, zei hij op het einde. ‘Op de dag van de aanslagen belde ze mij en sommeerde ze mij naar huis te komen omdat ze haar sleutel weer eens vergeten was. Dankzij haar zat ik niet in het café waar zo veel doden zijn gevallen.’ Wel, die collega is nu niet meer actief. Hij heeft al zijn sociale media afgesloten en is letterlijk van het toneel verdwenen. Niemand wil hem nog boeken.”

Comedy is gevaarlijke business geworden. Heb je soms de neiging om je grappen wat af te vlakken, wat veiliger te maken?

“Ja, maar ik onderdruk die neiging. Ik heb er alle begrip voor dat niet iedereen met alles kan lachen, maar ik kan en mag geen rekening houden met de haatreacties. Enfin, eigenlijk doe ik het wel: ik gebruik ze nu in mijn show. Een tijdje geleden heb ik in een podcast gezegd dat ik geen pizza of pasta lust, en dat ik de Italiaanse keuken overrated vind. Ineens kreeg ik keiveel haatberichten uit de Italiaanse gemeenschap van Genk. Ik wist niet dat die bestond en dat ze zo groot was, ik ken Vlaanderen echt niet goed genoeg. Maar wat ik allemaal naar mijn kop geslingerd heb gekregen! ‘Waag het niet om één voet in Genk te zetten! Als wij u tegenkomen, maken we u af en draaien we u in de pastasaus!’ (lacht) Die vriendelijke mensen uit Genk krijgen nu de aandacht die ze verdienen in mijn show.

(denkt na) “Soms is het ook gewoon zielig. Onlangs kwamen er na een optreden drie jonge meisjes naar mij toe. Ze vonden het goed, zeiden ze, ze hadden maar één opmerking: ‘Het was wel heel hetero hè, al uw verhalen met gasten en zo.’ ‘Het zal wel,’ zei ik, ‘ik ben dan ook een heterovrouw.’ ‘Wij zijn lesbisch,’ zeiden de meisjes, ‘en we vinden het jammer dat we onszelf niet helemaal kunnen herkennen in uw show.’ Ik heb me ingehouden, maar ik was superkwaad. Sorry, maar als ik een witte man zie performen, ga ik achteraf toch niet tegen hem zeggen: ‘Goeie show, gast, alleen jammer dat je zo wit bent. Je zou het ook wel even over mijn kleur mogen hebben.’ Als je jezelf zo belangrijk vindt, kruip dan verdomme zelf op het podium. Ik kan niet iedereen representeren.”

Vind je überhaupt dat je andere mensen of bevolkingsgroepen moet vertegenwoordigen op het podium?

“Niet echt. Maar ik geloof wel dat veel kinderen van migranten zich in mij zullen herkennen.”

Als een culturele nomade, die laveert tussen talen en culturen?

“Ja. Of als een puzzel die uit heel veel verschillende stukjes bestaat.” (lacht)

Zullen we een vrolijk onderwerp aansnijden? Gefeliciteerd met je Oscarnominatie! Je speelt mee in Close van Lukas Dhont.

“Dank u! Ik speel een leerkracht in die film, ik denk niet dat ik de volle twee minuten in beeld kom. (lacht) Op een dag stuurde Lukas Dhont mij een berichtje via Instagram: ‘Hey, wil je in mijn film spelen?’ Ik wist eerlijk gezegd niet wie hij was. Oké, why not, dacht ik.

“Zelfs op de set had ik nog niet door dat ik in een belangrijke film zat. Ook al omdat Lukas heel geheimzinnig deed over het project. Omdat er zo veel kinderen bij betrokken waren, denk ik. Je mag er niet van uitgaan dat die kunnen zwijgen over het verhaal omdat hun ouders een non disclosure hebben ondertekend.

“Ik heb nu net vier maanden gedraaid voor Exen, een serie van Pieter Van Hees en Bert Van Dael die in het najaar op tv komt. Omringd door een heel coole cast: Bart Hollanders, Janne Desmet, Ella-June Henrard, Charlotte Timmers, Sarah Vandeursen... Het is mijn eerste hoofdrol. Ik ben benieuwd. Ik heb veel bijgeleerd.”

Gaan film en tv je makkelijk af, dankzij die comedy-ervaring?

“Het is anders. Acteren is veel meer een job. Je moet gedisciplineerd zijn: teksten blokken, vroeg naar bed, vroeg uit de veren. Met plantrekkerij kom je er niet. I learned it the hard way. Als je begint te improviseren, voel je de irritatie bij zo’n filmploeg toenemen: ‘Oei, we hebben hier een amateur voor aangenomen in plaats van een getrainde actrice, en nu zitten we ermee.’ (lacht) In het begin vond ik het best intimiderend. Al die andere acteurs kenden elkaar, ik kende niemand. Maar blijkbaar was het resultaat wel naar wens.

“In het comedycircuit gaat het er totaal anders aan toe. Je speelt een paar keer op een avond en daarna blijf je tot de ochtend plakken met de andere comedians. Dat is trouwens heel belangrijk, ik beschouw die nachtelijke samenscholingen als werkvergaderingen. (lacht) We delen jokes met elkaar, we testen dingen uit op elkaar en we creëren een safe space voor elkaar. Iemand komt met een idee, en dan gaan we dat samen filteren, tot er een grap uit de bus komt die scherp is maar ook nog net politiek correct genoeg, zodat we niet het risico lopen om gecanceld te worden. Maar voor het zover is, passeert de goorste onzin de revue. Het begint met iemand die zegt: ‘Ik heb gedroomd dat Poetin een dwerg was’. Wat er dan volgt is... niet voor publicatie vatbaar. We zeggen het vaak tegen elkaar: als er een opname van onze gesprekken zou uitlekken, worden we sowieso gecanceld.”

Waar vinden die werkvergaderingen plaats?

“In de Comedy Ket, een nieuwe club in hartje Brussel. De uitbater is zelf ook een comedian. Het is er mega trash. Vroeger was het een parenclub, er staat een grote replica van een penis centraal in het decor. Daar hang ik vaak rond. Iemand zit thee te slurpen, iemand anders zit een joint te paffen, en ik zit doorgaans achter een glas Jack Daniels.”

Nog steeds niet halal?

(lacht)

Wordt het niet stilaan tijd voor een tournee door Vlaanderen?

“Ja! Sinds ik ben opgedoken in De slimste mens krijg ik voortdurend vragen van Vlaamse bookers en culturele centra. Echt zot wat dat programma voor mij heeft teweeggebracht. Maar het probleem is: ik heb nog niks. Ik denk dat ik zal moeten beginnen met stukken uit deze show te vertalen naar het Nederlands.”

Droom je ook nog steeds van een groot huis in Tunis?

“Ik ga er af en toe naartoe om mijn batterijen op te laden. Noord-Afrika is nu echt interessant aan het worden, daar is van alles aan het gebeuren. De jonge generatie heeft Europa de rug toegekeerd. Europa kan hen geen reet meer schelen. Jonge mensen gaan zelfs geen boodschappen meer doen in de Carrefour. Ze gaan verse, duurzame, ambachtelijke producten kopen op de markt, zoals hun grootouders. En ik heb het nu over de hipsters, hè. Ze staan vroeg op, gaan een eindje joggen, ergens koffie of thee drinken, en dan naar de markt. Alsof ze willen zeggen: ‘Fuck al die grote Franse bedrijven, stop toch met te beweren dat jullie ons willen helpen, jullie maken het alleen maar erger.’

“Voor mijn familie in Tunis was ik vroeger het coole prinsesje uit Europa. Nu vind ik hen cool. Je kunt in Tunis naar een nachtclub gaan waar punk uit de boxen knalt, de beste cocktails worden bereid en een oude Tunesiër met dreadlocks naast de bar zit te tatoeëren. Je weet niet wat je ziet.”

Heb je, op de gezegende leeftijd van 31 jaar, bereikt wat je wilde bereiken?

“Weet je wat momenteel mijn grootste angst is? Dat ik dit ook weer beu word, zoals al mijn vorige jobs. Ik hoop vurig dat dat niet zal gebeuren. Ik wil wat ik nu doe, hoe ik nu leef, zo lang mogelijk volhouden. Mijn leven is nu een ideale mix van stand-up en acteren, reizen en thuis zijn, eten en drinken. (lacht) Ik ben op de goeie weg, vind ik.”

À l’aise, elke donderdag om 19u30 in La Nouvelle Seine, Parijs, tickets en info via billetreduc.com. Op Instagram: @serine.ayari