Noorderlicht aan einde van de tunnel: Anastasia uit Oekraïne en Kinan uit Syrië zochten en vonden toevlucht in IJsland

Bij IJsland denken velen aan prachtige ongerepte natuur met vulkanen en geisers, de muziek van Björk of Sigur Rós, de banken die het land in 2008 aan de financiële afgrond brachten en - what’s in a name - ijskou. 

Maar bij IJsland denken we dus niet meteen aan een plek waar asielzoekers hun toevlucht zoeken, al is daar sinds de Russische invasie in Oekraïne wel verandering in gekomen. 

Het afgelopen jaar vroegen zo’n 4.500 vluchtelingen asiel aan in het land en dit jaar zijn al meer dan 500 vluchtelingen naar IJsland gekomen. De laatste cijfers zijn te vinden op de website van het IJslandse immigratiedienst. 

Het lijkt weinig als je het vergelijkt met landen als Griekenland, Libanon of zelfs België, maar voor IJsland is het 70 keer meer dan tien jaar geleden en dat is best een uitdaging. 

IJsland is 3,5 keer zo groot als België, maar met slechts 370.000 inwoners wonen er 30 keer minder mensen dan in ons land.

“Door het stijgende aantal asielzoekers was er een tekort aan huisvesting”, zegt Thorir Hall Stefánsson. Hij is de verantwoordelijke van een nieuw noodopvangcentrum dat het Rode Kruis geopend heeft in het centrum van de hoofdstad Reykjavik. Het is een tijdelijk onderkomen voor de nieuwkomers die in IJsland voet aan wal zetten. 

“Sinds 2016, 2017 zien we in IJsland het aantal vluchtelingen toenemen.” De oorlog in Syrië was daar de belangrijkste oorzaak van. Sinds een jaar is daar de oorlog in Oekraïne bijgekomen, maar ook vanuit Venezuela - waar een zware politieke en economische crisis heerst - vinden vluchtelingen steeds meer hun weg naar IJsland.

Twee van de ruim 2.300 asielzoekers uit Oekraïne zijn Anastasia en haar zoon Gleb. Ze droomde er al jaren over IJsland. Wanneer de oorlog in haar land uitbreekt, is het voor Anastasia meteen duidelijk: ze zal naar het verre, koude IJsland vluchten. Waarom? Dat kan ze niet verklaren.

“Voor mij is IJsland een mirakel”, zegt Anastasia. Ze heeft net een school witsnuitdolfijnen gezien en haar zoon Gleb is zichtbaar onder de indruk. “Niemand begrijpt waarom ik hier naartoe wilde. Waarom niet naar Duitsland of naar Portugal, vragen ze? Ik weet het zelf niet goed, maar ik voel me sterk hier.”

“Veel mensen denken dat dit een bevroren land is, maar eigenlijk valt dat best mee,” vindt Kinan. De Syrische vluchteling woont hier nu vijf jaar, nadat hij eerder jarenlang in Antwerpen en Gent heeft geleefd. 

“De winters kunnen hier wel hard zijn, maar je ziet hier dingen die je nergens anders ter wereld vindt. En de IJslanders zijn ontzettend open en gastvrij. “Vluchtelingen die geen kans maken in België of in Duitsland, die krijgen hier soms wél een verblijfsvergunning.” 

“IJsland is een economisch wonder”, zegt Nicole Lee Mosty, een Amerikaanse die zelf naar IJsland migreerde. Nicole werkt voor het IJslandse Agentschap voor Integratie. 

Ze herinnert eraan dat IJsland door de enorme bankencrisis van 2008 de afgelopen jaren zo diep in de schulden heeft gezeten, dat de IJslanders dachten dat ze er in geen honderd jaar meer zouden uitraken. 

"Maar kijk: het lukt ons toch. We vangen mensen op om humanitaire redenen, maar dat de arbeidsmarkt hier zo open is, helpt wel om mensen ervan te overtuigen dat die humanitaire opvang nodig is.” 

Sinds IJsland immigranten en vluchtelingen toegang gaf tot haar grondgebied, kent het een economische groei van 4 procent per jaar. Om die toename aan te houden, hebben ze 2.000 extra mensen per jaar nodig. 

Dat IJsland immigranten goed kan gebruiken, wil niet zeggen dat er geen discussie is over immigratie: sinds vorig jaar wordt er in de IJslandse politiek stevig gedebatteerd over een nieuwe, controversiële immigratiewet. 

Zo wordt er vanuit de conservatieve Onafhankelijkheidspartij met argwaan gekeken naar de migratie vanuit Venezuela. Met de nieuwe migratiewet wil de IJslandse minister van Justitie de wet dichttimmeren om misbruiken te voorkomen.