‘Opvallend was wat niet gezegd werd tijdens zijn speech: Poetin kon geen overwinningen vermelden’

Wat moeten we onthouden uit de speech van Poetin? Er werd op voorhand gespeculeerd over een nieuwe mobilisatie of een nieuw offensief, is dat ook effectief afgekondigd?

“Nee, Poetin heeft geen nieuwe fase aangekondigd, wel meer van hetzelfde. We zagen een typische speech waarin hij de troepen achter de vlag houdt. Vintage Poetin eigenlijk: een tirade tegen het Westen waarbij hij alle schuld bij hen legt, de Oekraïners als neonazi’s beschrijft, zegt dat het Westen van een lokaal conflict een globaal conflict maakt. Ook die cultuuroorlog die het Westen tegen Rusland zou voeren, als aanval op de orthodoxe familiewaarden, is ondertussen een klassieker. Het bezoek van Biden aan Kiev heeft daar volgens mij geen invloed op gehad.

“Eigenlijk is hij zijn samenleving aan het voorbereiden op een langdurig conflict. Er is geen nieuwe mobilisatie afgekondigd, maar Poetin is de Russen wel aan het kneden zodat ze er later open voor komen te staan. Zo belooft hij een staatsfonds en betere steunprogramma’s voor militairen en hun families. Wellicht doet hij dat na kritiek op de vorige mobilisatie uit de armere regio’s, omdat vooral uit die gebieden veel mannen zijn gesneuveld als kanonnenvlees.

“Dit alles kun je zien als een poging om de bredere publieke opinie te bespelen: als je in het leger gaat, is er betere financiële omkadering. Uit andere oorlogen in Afghanistan en Tsjetsjenië zijn de Russen ook altijd moeten terugkeren door kritiek van familieleden, dat probeert hij nu te voorkomen.

“Door te spreken over ‘kolonialisme’ van het Westen probeert hij ook landen in Afrika op te zetten tegen de VS. Hij weet heel goed dat zijn propagandazenders in Afrika die quote zullen oppikken.”

Hij had het ook uitgebreid over de economie en de gevolgen van de sancties?

“De sancties doen Rusland zogezegd niets, maar hij vraagt wel aan de oligarchen om meer te investeren in Rusland, door te zeggen dat niemand treurt om hun afgenomen jachten of om te sneren naar zakenlui die in het Verenigd Koninkrijk bleven en daar adellijke titels kregen. Impliciet is dat een teken dat hij geld nodig heeft.

“Op economisch vlak gaf hij ook te kennen dat hij nieuwe grenzen en allianties zoekt, waarbij hij onder meer naar China, India en Iran kijkt. Hij plant nieuwe infrastructuurwerken en wil ook het Wolga-kanaal verbreden. Dat hij openlijk toegeeft dat hij Azië en het Midden-Oosten nodig heeft voor zijn economie, kunnen wij zien als een teken dat de sancties wel degelijk werken.

“Bovendien is het een opportuniteit voor de EU: die zal tegenwicht moeten bieden en kan landen als India bijvoorbeeld betere economische voorwaarden bieden om te zorgen dat die landen met Poetin geen alliantie sluiten.

“Daarnaast hint Poetin duidelijk op een oorlogseconomie, waarbij de industriële basis meer moet doen in functie van het leger. Hij rekent op een uitputtingsslag en dat is ook slecht nieuws voor ons. Want als autocraat kan Poetin dat gemakkelijk doen, maar ook wij zullen onze industrie moeten aanpassen, en daar komt wel meer overleg bij kijken.”

Ook de kernwapens kwamen aan bod. Rusland schort het nucleaire nieuw START-verdrag over wederzijdse inspecties met de VS op. Moeten we nu vrezen voor escalatie?

“Dat is slecht nieuws voor de globale non-proliferatie van kernwapens, maar aan de andere kant komt het ook niet compleet onverwachts. Poetin ligt al een jaar op ramkoers met de VS, nu kiest hij voor een nog radicalere breuk met het Westen.

“Het wordt nu uitkijken wat dit concreet als gevolgen zal hebben. Zal Rusland bijvoorbeeld offensieve kernkoppen plaatsen in Wit-Rusland? Daar wordt al langer over gespeculeerd.

“Poetin zei wel dat de oorlog ondertussen een ‘existentieel conflict’ is, wat in de Russische doctrine een voorwaarde is om ooit kernwapens te mogen gebruiken. Maar aan de andere kant zei hij ook wel dat Rusland enkel nieuwe kernproeven zal doen als de VS er doen. Ook oefent China achter de schermen echt wel veel druk uit op Poetin om zeker niet tot nucleaire escalatie over te gaan.”

Zijn we meer te weten gekomen over Poetin zijn concrete doelen in de oorlog?

“Op dat vlak is er weinig concrete duidelijkheid gekomen. Dat is illustratief voor wat er zich op het terrein afspeelt, waar een patstelling is omdat de Oekraïners de Russen goed weten tegen te houden. Het is dan ook opvallend wat niet gezegd werd: zo kon Poetin eigenlijk geen overwinningen vermelden, gewoon omdat die er niet zijn. Dat is toch een teken aan de wand.

“Verder noemt hij het nog steeds een militaire operatie en geen oorlog. Dat is eigenlijk een totaal ontkennen van de realiteit en dat er zoveel Russische slachtoffers zijn gevallen. Hij zei wel dat hij de helden wilde eren, maar dat het er te veel waren om ze op te noemen. Er zijn ook nergens officiële gegevens over het aantal Russische slachtoffers vrijgegeven.”

Wat was de reactie van de parlementsleden in de zaal tijdens de toespraak?

“Wat me opviel was dat er vooral mechanisch applaus klonk. Als de camera inzoomde op gezichten zag je ook weinig blije mensen in het publiek. De parlementsleden leken eerder vermoeid, zuchtend en sober. Buiten enkele uitzonderingen zag je niet echt iemand die met ontzag naar de leider kijkt. Zelfs met het volkslied werd niet door iedereen meegezongen.”