Het was federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) die in mei 2022 de Hoge Gezondheidsraad gevraagd had te onderzoeken of de leeftijd voor het doneren van bloed niet opgetrokken kon worden. Hij bezocht toen een donorcentrum van het Rode Kruis, dat net een oproep gedaan had om meer bloed te doneren, en stelde er vast dat hij zelf niet meer mocht omdat hij 66 jaar was en de voorbije jaren ook geen bloed meer gegeven had.

Bij het Rode Kruis mag een 66-plusser slechts bloed doneren als die in de voorbije drie jaar minstens één keer bloed gegeven heeft en op de bloedinzameling toestemming krijgt van de aanwezige arts. Deed je het niet eerder of langer dan drie jaar geleden, dan kom je zoals de minister niet in aanmerking.

Risico voor donor en ontvanger

Na de kwestie onderzocht te hebben, beveelt de Hoge Gezondheidsraad aan om daar verandering in te brengen, maar de leeftijd voor bloeddonaties niet te verhogen. Wel integendeel: wie 66 jaar of ouder is, wordt beter net niet aangemoedigd om nog bloed te geven.

In de eerste plaats geldt dat advies voor de donoren zelf. Hoe ouder je bent wanneer je bloed gaat doneren, hoe groter de kans op bijwerkingen of reacties als flauwvallen of stuipen tijdens of na het doneren, aldus de Gezondheidsraad. Bovendien duurt het dan in veel gevallen ook langer voor je hersteld bent van die reactie, soms tot meer dan 30 minuten.

Ten tweede vindt de Gezondheidsraad het risico ook te groot voor de ontvangers van het bloed. “Dat is totaal nieuw”, zegt Roland Hubner van de Hoge Gezondheidsraad. “We zien voor enkele ziekten, van kankers in een vroeg stadium tot zelfs Alzheimer en Parkinson, dat daar een eiwit is dat een andere vouwing ondergaat. Het duurt nog jaren voor dat in hersencellen geraakt en schade veroorzaakt, maar gedurende die tijd kan het niet gediagnosticeerd worden.”

Die aandoeningen komen meer voor boven de 66 jaar, en dus bestaat het risico dat het eiwit via het bloed doorgegeven wordt en de ontvanger jaren later ziek zal maken. “Dat moet nog verder onderzocht worden, maar het is zorgwekkend genoeg om ondertussen te stoppen met bloeddonaties te aanvaarden van die oudere mensen”, vindt Hubner.

Rode Kruis

Het advies van de Hoge Gezondheidsraad is niet bindend en zal leiden tot overleg binnen de regering. Bij Rode Kruis Vlaanderen, waar 8 à 9 procent van de bloeddonoren 66 jaar of ouder is, verschillen ze van mening met de artsen van de Hoge Gezondheidsraad. “Wat het eerste aspect betreft – het risico voor de oudere donoren zelf – zien we zelfs dat het omgekeerde waar is”, zegt Philippe Vandekerckhove, gedelegeerd bestuurder van Rode Kruis Vlaanderen. “Het aantal fysieke ongemakken bij actieve 65-plus donoren ligt in realiteit het laagst van álle leeftijdsgroepen. Meer nog: bij de 65-plussers in Vlaanderen is het risico op die zogeheten donorreacties, denk bijvoorbeeld aan flauwvallen of een grote blauwe plek, zelfs drie keer kleiner dan bij de 20- tot 29-jarigen. Dat heeft onder andere te maken met het feit dat er in ons land altijd een medische screening door de arts gebeurt, alvorens je bloed mag geven. En daarbij gaan onze artsen altijd zeer voorzichtig om met oudere donoren.”

De bezorgdheid over het gevouwen eiwit en eventuele ziekmakende effecten deelt het Rode Kruis wel, zegt Vandekerckhove. “Maar echt bewijs is er nog niet van. Er is dus meer onderzoek nodig. Maar zolang dat er niet is, vinden we dat we verder kunnen zoals het nu is. We hebben in Vlaanderen drie heel sterke veiligheidslagen: de medische vragenlijst met het bijhorende gesprek met de arts, de grondige tests waaraan we de bloedstalen onderwerpen en de bewerking van de bloedproducten. Die drie zaken samen zorgen ervoor dat alle bloedproducten in Vlaanderen – ook degene die afkomstig zijn van 65-plussers – enorm veilig zijn.”

Het advies is niet bindend en experts binnen de kabinetten en de FOD Volksgezondheid zullen nu bekijken wat ermee gedaan wordt.

Wie wel in aanmerking komt en bloed wil doneren, kan in de veertien donorcentra van het Rode Kruis terecht. Om de paar maanden worden op verscheidene plaatsen in Vlaanderen ook inzamelingen georganiseerd.