Meer dan 17.000 vervuilde PFAS-sites in heel Europa, blijkt uit internationaal onderzoek

‘Uit onze voorzichtige schatting blijkt dat Europa meer dan 17.000 besmette sites telt die de aandacht van de overheden vragen (boven 10 nanogram per liter). In meer dan 2.100 hotspots bereikt de besmetting niveaus die als gevaarlijk voor de volksgezondheid worden gezien door experts’, schrijft Le Monde. Concentraties van meer dan 1.000 nanogram per liter werden aangetroffen op 640 sites. Op driehonderd sites was er sprake van meer dan 10.000 nanogram per liter.

Het gaat onder meer om de directe omgeving van de fabriek van 3M in Zwijndrecht, die wordt omschreven als ‘een van de meest vervuilde ter wereld’, maar ook om een Noors meer, een rivier in Tsjechië en de directe omgeving van talloze fabrieken met chemische industrie. The Guardian omschrijft België als ‘de plaats met de hoogste verontreinigingsniveaus’. De concentratie rond de 3M-fabriek in Zwijndrecht bedraagt volgens de Britse krant 73 miljoen nanogram/liter.

Op de Europese kaart die de PFAS-verontreiniging toont, springt heel Vlaanderen er inderdaad als dé PFAS-hotspot. De vele stippen wijzen er niet alleen op dat op veel plekken hoge PFAS-waarden worden gevonden, maar ook dat er bij ons meer dan elders naar wordt gezocht. Le Monde wijst er ook op dat er in Europa geen standaarden zijn voor het monitoren van PFAS-milieuvervuiling en het aantal gevonden sites met verontreiniging ook weergeeft hoeveel metingen de overheid en wetenschappers in een bepaalde regio uitvoeren. In Vlaanderen blijken de metingen, juist wegens ons grote PFAS-probleem, een pak fijnmaziger dan elders in Europa.

• Ook nieuwe PFAS-verbindingen al over heel Vlaanderen verspreid

Zo toonde een screening van de Vlaamse ­Milieumaatschappij (VMM) toonde afgelopen zomer aan dat de PFAS-vervuiling van het ­ondiepe grondwater het ergst is in de provincie Antwerpen. De VMM onderzocht dat water op bijna tweehonderd plaatsen in heel Vlaanderen. In de provincie Antwerpen is op geen enkel meetpunt het water vrij van forever chemicals. Maar ook buiten Antwerpen, op grote afstand van PFAS-hotspot Zwijndrecht, is het ondiepe grondwater op veel plekken vervuild. In heel Vlaanderen is slechts 12 procent van de onderzochte meetputten vrij van PFAS.

Voor altijd

In het totaal zouden 21.500 Europese sites vermoedelijk besmet zijn met PFAS. Volgens het internationaal onderzoek gaat het nog maar om ‘het tipje van de ijsberg’. De journalisten brachten ook twintig fabrieken waar PFAS worden gefabriceerd in kaart en nog eens 230 andere fabrieken waar PFAS worden gebruikt. Het gaat dan onder meer om teflonproducten, voedselverpakkingen, textiel en auto’s. De fabrieken waar PFAS worden geproduceerd, bevinden zich hoofdzakelijk in Duitsland en Frankrijk, en dus ook in België.

‘Uit tienduizenden gegevens op basis van wetenschappelijk onderzoek en onderzoek van milieuagentschappen van 2003 tot en met 2023 blijkt dat de plaatsen die gespaard blijven van deze alomtegenwoordige besmetting heel zeldzaam zijn’, besluit Le Monde.

PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen) zijn door de mens gemaakte chemische stoffen die materialen bijvoorbeeld waterafstotend, vuilafstotend of warmtebestendig kunnen maken. Ze worden in tal van industriële toepassingen en consumentenproducten gebruikt, van textiel en cosmetica over mobiele telefoons en pizzadozen tot schoonmaakmiddelen en voedselverpakkingsmaterialen. Doordat ze zo goed als onmogelijk af te breken zijn, worden ze ook wel beschreven als ‘forever chemicals’.

Duitsland, Nederland, Denemarken, Zweden en Noorwegen hebben begin februari een voorstel gelanceerd om PFAS te verbieden in Europa. 3M heeft al beslist om in Zwijndrecht te stoppen met de productie van PFAS.