De Universiteit Antwerpen heeft onlangs meegedaan aan een veiling bij Christie’s in Londen. Tegen hun verwachting in, haalden ze het hoogste bod. Het perkamenten strookje ging voor 4000 pond onder de hamer. Met alle kosten inbegrepen, betaalde de UAntwerpen zo’n zesduizend euro.

De perkamenten snipper dateert uit de 14de eeuw en werd vermoedelijk gemaakt voor de stedelijke bourgeoisie die in Vlaanderen en Brabant opkwam na de Guldensporenslag in 1302. Dit lezerspubliek voedde de vraag naar teksten in het Nederlands, in tegenstelling tot het Frans dat door de adel werd gebruikt, zo staat de lezen op de website van het gerenommeerde veilinghuis Christie’s.

Tijdmachine

“Dit is een bijzonder stuk perkament”, legt Rik Van Daele uit, bibliothecaris van de Universiteitsbibliotheek. “Zo bestaat er maar één. Het opent een wereld naar boeken die we nog nooit eerder gelezen hebben. Af en toe duikt er eens een nieuw fragment op. Het is als een tijdmachine die ons een blik geeft op het verleden, hoe klein dan ook.”

Op het perkament staan zo’n 160, gedeeltelijke verzen geschreven in het Middelnederlands. Het zijn rijmverzen die gevechten beschrijven met soms akelige veel detail. Zo wordt er gewag gemaakt van hoofden die worden ingebeukt en hersenen die over het slagveld verspreid worden. De tekst is wellicht een Nederlandse vertaling van een origineel Frans ridderverhaal. Veel ridders worden bij naam genoemd, waardoor kan worden aangenomen dat het om een Karelroman gaat, het genre waartoe ook Karel ende Elegast behoort. “Christie’s meende dat het zou kunnen gaan om de Roman Der Lorreinen, maar dat is onwaarschijnlijk want de namen komen niet overeen”, vertelt Remco Sleiderink, professor middeleeuwse literatuur aan UAntwerpen.

Onderzoek

Zowel in de Nederlandse als in de Franse literatuur is ongeveer de helft van alle middeleeuwse verhalen niet bewaard gebleven of nog niet ontdekt. “We vermoeden dat er zo’n 75 ridderverhalen uit die tijd bestaan”, zegt Sleiderink. “Een twintigtal is nagenoeg volledig bewaard gebleven. Van de overige verhalen bestaan enkel fragmenten. Perkamenten manuscripten werden onder meer hergebruikt als versteviging van nieuwe boeken. Oudere teksten werden zo letterlijk in stukken gesneden. Af en toe duiken ze op en blijken ze sporen van tot op heden onbekende teksten te bevatten. Dit fragment is daar een mooi voorbeeld van.”

Sleiderink en zijn collega’s hopen dat verder onderzoek het mogelijk maakt om het fragment in verband te brengen met andere teksten. Het handschrift van de kopiist wordt mogelijk herkend in andere handschriften of fragmenten. Technisch onderzoek van de inkt en het perkament, gemaakt van bewerkte dierenhuid, kan ook nieuwe informatie opleveren.

Gulle schenker

De aankoop werd mede mogelijk gemaakt dankzij een gulle gift van de Amerikaan Farley Katz, een liefhebber van handschriften en oud drukwerk. Hij schonk de universiteit eerder al een fragment van een onbekend Middelnederlands verhaal.

Hierdoor heeft de universiteit nu fragmenten van vijf verschillende ridderverhalen in haar bezit. Net als de andere vier zal ook dit stuk gedigitaliseerd worden en kan het na aanvraag worden geraadpleegd in de leeszaal. Ook in de opleiding taal- en letterkunde worden de fragmenten uitgebreid besproken en onderzocht.

www.uantwerpen.be