Atlas Copco – op dat moment gewoon ‘Atlas’ – wordt opgericht in 1873, in de Zweedse hoofdstad Stockholm. Aanvankelijk bouwt het bedrijf apparatuur voor de Zweedse spoorwegen. Aan het einde van de 19de eeuw breidt Atlas uit naar ‘pneumatische gereedschappen’: toestellen die werken op samengeperste lucht. In 1904 start het bedrijf met de bouw van zuigercompressoren.

In 1955 opent het bedrijf, op dat moment Atlas Diesel, een verkoopafdeling in Brussel. Een jaar later wordt Arpic Engineering, een kleine compressorenfabriek in Wilrijk, opgekocht. Datzelfde jaar schrapt het bedrijf de ‘Diesel’ uit zijn naam en voegt het ‘Copco’ toe, naar de Brusselse verkoopafdeling Compagnie Pneumatique Commerciale.

“Het verhaal van onze Wilrijkse site is begonnen bij de overname van Arpic Engineering in 1956”, zegt Alex Bongaerts, financieel directeur van de groep en verantwoordelijk voor de activiteiten in de Benelux, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Ierland. “Na enkele jaren hadden ze in Zweden door dat we in België veel wisten over de compressoren. De volledige afdeling hebben ze in 1963 naar Wilrijk verhuisd, omdat de knowhow hier zit.”

Ook vandaag wordt de wereldwijde compressorenactiviteit, de belangrijkste afdeling van Atlas Copco, aangestuurd vanuit Wilrijk. Met bijna 3.500 werknemers is de site ook één van de belangrijkste vestigingen van het bedrijf. “De strategie van de hele groep wordt in Zweden uitgetekend, maar op het vlak van activiteiten is België erg belangrijk”, zegt Bongaerts. Dat de Belgen een grote rol spelen bij Atlas Copco, is ook te zien in de lijst van CEO’s. “De vorige CEO, de Belg Ronnie Leten, was nog maar de tweede niet-Zweedse CEO in het 150-jarig bestaan van het bedrijf. En de eerste, de Italiaan Giulio Mazzalupi, was voor zijn aanstelling het hoofd van de compressorenafdeling hier in Wilrijk.”

Universiteit van de perslucht

Atlas Copco Wilrijk is meer dan een grote fabriek. De site zet volop in op onderzoek en ontwikkeling, met een expertisecentrum voor perslucht. “Onze ‘University of Compressed Air’ noemen we dat. Meer dan 800 onderzoekers en ingenieurs werken daar.”

In het expertisecentrum experimenteren de onderzoekers volop om de meest duurzame, performante en vooral energiezuinige machines af te leveren. “Compressoren moeten zo zuinig mogelijk zijn, want het energieverbruik is een veel groter deel van de totale kost dan de aankoopprijs. Hier worden dus heel wat uitvindingen gedaan. Elk jaar zijn dat er op onze site gemiddeld dertig waarvoor patenten worden afgeleverd.”

Hoe komt het dat het brein van een Zweedse multinational net hier in Vlaanderen ligt? “Onderzoek en ontwikkeling worden in Vlaanderen sterk gestimuleerd. Zowat alle werkkrachten zijn hier duurder dan elders. Maar de 800 mensen in R&D zijn in Vlaanderen voordelig, vanwege de gunstige bedrijfsvoorheffing. Bovendien beschikken we over getalenteerde medewerkers met excellente know how die we via universiteiten en hogescholen in Vlaanderen kunnen rekruteren. Vandaar dat we vorig jaar nog een masterplan aankondigden om verder uit te breiden. Nu geven we elk jaar al gemiddeld 95 miljoen euro uit aan R&D in Wilrijk alleen. Wilrijk is ons kroonjuweel op het vlak van innovatie, en dat willen we zo houden.”

Wat doet Atlas Copco bij ons?

Atlas Copco is een gekende naam in onze streek, mede dankzij de iconische voorgevel van het hoofdgebouw langs de Boomsesteenweg. Maar wat maakt het Zweedse bedrijf daar precies? Anders dan Ikea, die andere Zweedse gigant langs de A12 in Wilrijk, komt de consument doorgaans niet rechtstreeks in contact met de producten van Atlas Copco. “Wij verkopen vooral aan de industrieën die op hun beurt aan de klant verkopen”, zegt Alex Bongaerts. “Onder de naam Atlas Copco, maar ook via vele andere merken binnen onze groep.”

De groep is opgedeeld in vier grote business areas, waarvan de afdeling ‘Compressor Technique’ de grootste is. “De compressorafdeling, goed voor 45% van Atlas Copco, wordt volledig vanuit Wilrijk aangestuurd, onder de naam Atlas Copco Airpower. In de compressorensector is Atlas Copco met kop en schouders marktleider.

Maar wat doen compressoren eigenlijk? Er zijn de kleine compressoren, die je gebruikt om autobanden op te pompen, spijkers te schieten of verf te spuiten. Maar Atlas Copco specialiseert zich vooral in grotere compressoren voor industrieel gebruik. “In elke sector die je je kan voorstellen, zijn compressoren nodig”, zegt Bongaerts. “De productie van voeding, kleding, hernieuwbare energie, waterzuivering, enzovoort. Ook om de deuren van een treinwagon te openen, worden compressoren gebruikt.”

Naast de compressoren bouwt Atlas Copco nog een hele reeks andere machines, waaronder vacuümpompen, semiconductoren en pneumatische toestellen. Geen alledaagse apparaten dus, maar wel met grote impact. “Zo is maar liefst een op twee wagens die je vandaag ziet rondrijden, in elkaar gezet met machines van Atlas Copco”, weet Bongaerts.

Ook het personeel van Atlas Copco krijgt niet altijd zo gemakkelijk aan vrienden en familie uitgelegd wat hun werkgever nu eigenlijk allemaal bouwt. “Het Atlas Copco Boek helpt de 49.000 medewerkers wereldwijd onze cultuur en doelstellingen toe te lichten. Zodat ook zij weten: hier staat mijn bedrijf voor.”

Atlas Copco stelt in België zo’n 4.200 mensen te werk. 3.500 van hen werken op de site in Wilrijk. De groep draaide in 2022 wereldwijd een omzet van 13 miljard euro. 3,4 miljard daarvan vloeide voort uit de activiteiten in België. Naast de site in Wilrijk en het commerciële kantoor in Overijse, is er een vestiging in Boom van waaruit alle verhuuractiviteiten in Europa worden aangestuurd. Sinds de jaren negentig heeft Atlas Copco een internationaal distributiecentrum in Hoeselt, bij Hasselt.