Dit Vlaams bedrijf laat Israëlische drones vliegen, maar heeft geen exportvergunning nodig: ‘Regering hoort vooral kassa rinkelen’

In de zomer van vorig jaar brak het Israëlisch leger met de strikte militaire censuur over bewapende drones, die ook journalisten vroeg om er niet over te schrijven. Voor het eerst gaf het IDF (Israel Defense Forces) toe dat het drones niet enkel voor informatiegaring gebruikte. Dit keer was het Israëlisch leger trots genoeg op wat de drones hadden bereikt in amper drie dagen, tijdens Operatie Ochtendgloren, in augustus 2022.

“Meer dan 2.000 vlieguren, meer dan 100 vluchten en tientallen aanvallen. Zonder dat u het wist was de drone-vloot een belangrijk onderdeel van de operationele activiteiten van de IDF tijdens de operatie Ochtendgloren”, zo communiceerde de legerleiding over het offensief tegen doelwitten in de Gazastrook. “De vloot handelde nauwkeurig en dodelijk.”

De operatie was gericht tegen terreurgroep Islamitische Jihad, maar volgens het Israëlische dagblad Haaretz doodden de Israëlische aanvallen ook zeventien Palestijnse burgers, onder wie vier kinderen. Honderden geraakten gewond.

“Heel Gaza is ‘afgedekt’ door drones, op afstand bemande vliegtuigen die 24 uur per dag informatie verzamelen”, zo zei een Israëlische commandant in augustus, “en die ook een integraal onderdeel zijn van het aanvalssysteem van de IDF.”

Wat het Israëlisch leger voor het eerst “een van de belangrijkste strijdmiddelen” noemt, werkt met de hulp van een Belgisch bedrijf. Op beelden die het IDF publiek maakte, is te zien hoe de militairen tijdens operatie Ochtendgloren vanuit een grondstation de drones bedienen via beeldschermen. De apparatuur is zo goed mogelijk onscherp gemaakt, maar vergelijking met eerdere beelden van Israëlische grondstations toont dat het gaat om schermen van Barco.

Weinig transparantie

De ngo Vredesactie heeft een rapport klaar waaruit blijkt dat schermen van Barco zeer gegeerd zijn voor de bediening van militaire drones, zoals de Amerikaanse Predator-, Reaper- en Grey Eagle-drones, maar dus ook die van het Israëlische bedrijf Elbit.

“Die schermen werden verkocht door het team van Barco, geproduceerd in Kortrijk en in 2014 geleverd aan Elbit voor de controlestations van Hermes-drones”, bevestigt Robbert Crucq, hoofd van de verkoopsafdeling van Scioteq. In 2015 deed Barco zijn defensie- en luchtvaartafdeling van de hand, en sinds 2019 gaat die afdeling verder onder de naam Scioteq.

Het bedrijf produceert in Kortrijk jaarlijks meer dan 10.000 beeldschermen en haalt een omzet van ongeveer 100 miljoen euro. Eerder dit jaar trof het Vlaams Vredesinstituut ook al beeldschermen van Barco aan in de Pantsirs van het Russisch leger. Het ging om schermen die verkocht waren voor de Russische invasie van de Krim in 2014.

Hoeveel beeldschermen Barco, en later Scioteq, aan Israël verkocht, is volgens Crucq bedrijfsgevoelige informatie. Volgens hem zijn de aantallen de laatste jaren sterk geminderd, omdat Israël zelf minder afhankelijk wil zijn van het buitenland, maar ook omdat Scioteq minder ingaat op vragen uit Israël.

“Klanten als Elbit zijn niet altijd bereid om transparant te zijn over waar ze dat gebruiken, voor welke doeleinden of door welke eindgebruiker”, zegt hij. “We kunnen het ons als bedrijf niet permitteren om voor een beperkte omzet het risico te nemen van reputatieschade als bepaald materiaal in China of Rusland zou belanden.”

Toch loopt er ook nu nog een bestelling van het Israëlische Elbit voor acht beeldschermen. Die zullen volgens het bedrijf uit Kortrijk niet dienen voor het Israëlisch leger, maar via Israël bij de Indiase luchtmacht belanden.

Sinds de uiterst rechtse regering van Benjamin Netanyahu in Israël aantrad, is het geweld er toegenomen. Woensdag doodde het Israëlisch leger elf Palestijnen in Nabloes, bij een van de dodelijkste raids op de Westelijke Jordaanoever in twintig jaar. Ook bij die aanval zijn drones ingezet, maar het is niet duidelijk of schermen van Barco of Scioteq dit keer zijn gebruikt.

Geen vergunning nodig

In elk geval hanteert Vlaanderen al sinds 2006 de beleidslijn “dat geen uitvoer noch doorvoer wordt goedgekeurd die de versterking van de militaire capaciteit van de Israëlische krijgsmacht inhoudt”. Volgens Scioteq oordeelde de Vlaamse Dienst Controle Strategische Goederen dat de beeldschermen geen wapenexportvergunning vereisten. Dat komt omdat ze ‘generisch’ zijn, ze zijn niet specifiek voor drones of ander militair materiaal ontwikkeld.

De Dienst Controle Strategische Goederen gebruikt Europese lijsten met specificaties. “Er is maar een beperkt aantal beeldschermen vergunningsplichtig”, klinkt het daar.

Vredesactie, Vooruit-parlementslid Annick Lambrecht en Groen-parlementslid Staf Aerts betogen in een opiniestuk voor De Morgen dat dit toont dat het Vlaamse beleid strikter moet, zeker nu. “Terwijl Palestijnen in de bezette gebieden en de Gazastrook dagelijks wakker worden met het gezoem van drones boven hun hoofden, hoort de Vlaamse regering vooral graag de kassa rinkelen”, schrijven ze.

Het kabinet van Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA), bevoegd voor wapenexport, ziet geen reden om te twijfelen aan de inschatting van zijn dienst, maar ook niet meteen een reden om de regelgeving te herzien.