‘Alles wat met kennis te maken had, moest eruit’: leerkrachten en experts bezorgd over nieuwe minimumdoelen onderwijs

Alsof ze met elkaar in competitie moeten gaan om een plekje in het curriculum te veroveren. Dat gevoel hebben leraren van ‘kleinere vakken’ steeds vaker. Het regende de voorbije weken klachten en open brieven van misnoegde leerkrachten. Aanleiding waren de nieuwe lessentabellen van Katholiek Onderwijs Vlaanderen en het Gemeenschapsonderwijs (GO!), waarin staat hoeveel lesuren er naar elk vak gaan. In gemeenschapsscholen moeten geschiedenis en aardrijkskunde zo lestijd inboeten voor extra uren Nederlands, wiskunde, kunst, economie of burgerschap. De katholieke koepel weigert dan weer een lesuur artistieke vorming te verplichten, en laat die beslissing aan de scholen zelf over.

“We moeten opnieuw vechten voor een plek”, zegt kunstleerkracht Michiel Dehondt, voortrekker van de actiegroep ‘Neen tegen nog minder artistieke vakken in het secundair’. “Er is ‘vrije’ ruimte, maar negen op de tien keer vullen directeurs die op met andere vakken. Terwijl ook kunstvakken belangrijk zijn voor de toekomst van leerlingen: werkgevers zoeken juist mensen die out of the box en creatief kunnen denken.”

De nieuwe lessentabellen komen er omdat koepels en experts opnieuw samenzitten over de eindtermen voor de tweede en derde graad van het secundair onderwijs. Dat zijn de minimumdoelen voor wat leerlingen moeten kennen en kunnen, vastgelegd door de Vlaamse overheid.

Het Grondwettelijk Hof vernietigde de eerste versie van die minimumdoelen in juni vorig jaar. Volgens het Hof waren de eindtermen te gedetailleerd. Daardoor bleef er voor scholen geen ruimte meer over om eigen accenten te leggen. Lees: ze vormden een bedreiging voor de vrijheid van onderwijs die in de Grondwet staat. Terug naar de tekentafel, dus. De onderwijsverstrekkers kwamen samen met minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) tot een nieuw voorstel, dat verschillende vakexperts vervolgens moeten goedkeuren.

Lege doos

Maar ook daar loopt het stroef. Net als de leerkrachten maken de experts zich grote zorgen. “De onderwijsverstrekkers doen er alles aan om de doelen zo vaag mogelijk te houden”, zegt Giovanni Samaey, die de minimumdoelen voor informatica helpt ontwikkelen. “Ik heb geen problemen met onderwijsvrijheid, maar dan als middel voor onderwijskwaliteit. Op dit moment dreigen de minimumdoelen een lege doos te worden.”

Voor informatica werden in eerste instantie vijf minimumdoelen ingediend. Van ‘De leerlingen creëren digitale inhouden’ tot ‘De leerlingen communiceren digitaal’: stuk voor stuk werden ze ook door een tweede team van experts teruggestuurd. “De valideringscommissie zei: zoals de einddoelen voor de tweede graad nu geformuleerd zijn, lijken ze al bereikt aan het einde van de eerste graad”, aldus Samaey. “Waarop de onderwijsverstrekkers zeiden: de eerste graad moet ook nog herbekeken worden.”

Maar informatica is niet het enige vak dat voor discussie zorgt. Ook in de talenrichtingen houden ze hun hart vast. “In de doorstroomrichtingen (aso en delen van het tso, KVD) zal de lat veel te laag gelegd worden. Alles wat met kennis te maken heeft, moest eruit”, zegt een andere experts voor Nederlands en vreemde talen. Zo zou er bijvoorbeeld niet opgenomen worden dat leerlingen een langere tekst moeten kunnen schrijven. En in de richting toerisme zou het vak Duits verdwijnen.

Voor informatica of talen lijkt een akkoord ver zoek. Alle zes experts uit evenveel verschillende commissies die De Morgen sprak, kwam tot dezelfde conclusie terug: de ambitie moet én kan hoger. Ook voor wiskunde zijn er “verhitte discussies”, aldus expert Filip Moons. “We staan aan de vooravond van een compromis. Wat voorligt is heel minimalistisch, maar voor mij wel net aanvaardbaar.”

De tijd dringt

Luc De Man, hoofd van de commissie die de minimumdoelen finaal valideert, zegt dat ook zij er alert voor blijven dat sommige doelen coherent, evalueerbaar en duidelijk genoeg zijn. Met die feedback moeten de vakexperts opnieuw aan de slag. Maar de tijd dringt. Als het nieuwe pakket aan minimumdoelen nog voor de zomer door het parlement goedgekeurd moet worden, zal er voor de paasvakantie voor alle vakken een akkoord moeten zijn.

Sommige experts vrezen dat de onderwijsverstrekkers, met Katholiek Onderwijs Vlaanderen voorop, de tijdsdruk gebruiken om een akkoord te forceren. Termen zoals een “loopgravenoorlog” en “machtsspel” vallen. Hoe meer ruimte de minimumdoelen laten, hoe vrijer de individuele koepel is om die via haar eigen leerplannen op te vullen.

De geschrapte lesuren aardrijkskunde of geschiedenis tonen in ieder geval dat de koepels geen schrik hebben om door te zetten, met frustratie van leerkrachten en experten tot gevolg.

Zowel Katholiek Onderwijs Vlaanderen als het GO! reageren verbaasd op de kritiek van de experts. Volgens hen was er wel steeds sprake van een consensus met de experten, en zullen de eigen leerplannen bovenop de minimumdoelen de onderwijskwaliteit bewaken. “Onderwijskwaliteit verzeker je niet alleen door de minimumdoelen, maar vooral door wat er in de klas gebeurt”, zegt Lieven Boeve, topman van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. “Ik begrijp dat sommige experts nostalgie hebben naar de oude eindtermen. Het is letterlijk een oefening van kill your darlings. Maar als we respect willen hebben voor de beslissing van het Hof, moeten we versoberen.”