De vijf boeken van de week: een collaborerend glamourkoppel, de graphic novel bij "Het verhaal van Vlaanderen" en het boek bij de film "All quiet on the western front" 

Erik Thys heeft uitgezocht hoe Edouard en Lucienne Didier, een glamourkoppel uit Elsene, in de collaboratie verzeild zijn geraakt in "Verrukkelijke verraders. Een glamourkoppel, het Avondland en de collaboratie" (uitgeverij Epo). Thys is psychiater en woont nu in hetzelfde huis waar de Didiers hun politieke salons hielden. 

Edouard Didier, een oudstrijder uit de Eerste Wereldoorlog, en de beeldschone en rijke notarisdochter Lucienne Bauwens organiseerden salons in hun huis in Elsene, in de periode tussen beide wereldoorlogen. Het was de toenmalige politieke elite die daar informeel samenkwam: de socialist Hendrik de Man, de nationalist Joris Van Severen en Léon Degrelle, leider van Rex. De Didiers waren societyfiguren. "Ze werden door sommigen beschreven als het mooiste koppel van Brussel", vertelt Thys op Radio 1. "Ze stonden in de boekjes van die tijd".  

De salons waren oorspronkelijk geïnspireerd door pacifisme: vrede was alleen mogelijk in een eengemaakt Europa. Vanuit dat pacifisme was er ruimte voor pluralisme: alle partijen en gezindheden moesten worden samengebracht om dit te realiseren. De Didiers richtten de Belgische tak op van de "Union Jeune Europe" en organiseerden manifestaties in Brussel, debatavonden en filmvertoningen. 

Om tot dat verenigd Europa te komen, had je ook de Duitsers nodig. De Didiers vertoefden in de kring van onder anderen Otto Abetz, een francofiele Duitser, die later ambassadeur werd in het bezette Frankrijk. Voor de oorlog werd Lucienne ook opgemerkt tijdens het partijdagen van de NSDAP in Nürnberg. 

Op 10 mei 1940, bij de inval van België, werd het koppel gearresteerd als leden van "de vijfde colonne". Na de capitulatie kwamen ze op vrije voeten en genoten ze dankzij Abetz in Parijs van alle vrijheid en luxe. Met nazigeld richtten ze een uitgeverij op die onder andere de antisemitische geschriften van Louis Ferdinand Céline uitgaf. 

Tijdens de bezetting gaven de Didiers niet alleen onderdak aan Hendrik de Man, met wie Lucienne een affaire zou gehad hebben, maar ook aan Emmanuel d'Astier, topman van het Franse verzet. Na de oorlog werd Edouard in België ter dood veroordeeld, maar de straf werd niet uitgevoerd. Lucienne werd niets ten laste gelegd, hoewel zij de spilfiguur was. Volgens Thys heeft Frankrijk Edouard niet uitgeleverd door tussenkomst van verzetsman D’Astier. 

Kun je maar niet genoeg krijgen van "Het verhaal van Vlaanderen"? Historicus Harry De Paepe en striptekenaar Frodo De Decker vormen het team achter de tweedelige graphic novel van "Het verhaal van Vlaanderen" (Standaard Uitgeverij). 

De albums volgen het scenario van het veelbesproken televisieprogramma. Er zijn twee delen: samen goed voor 250 pagina's leesplezier. Deel I gaat over de periode van de prehistorie tot de Bourgondiërs en komt overeen met de eerste vijf afleveringen van de tv-reeks. Deel II start in de Habsburgse tijd en eindigt bij het moderne, diverse Vlaanderen. Hier zijn de thema's onder meer de Eerste en Tweede Wereldoorlog, de invoering van het vrouwenstemrecht, de onafhankelijkheid van Congo en de migratie. 

"Er is veel te vertellen en dat merk je als je de strips leest: er zit vaart in", vindt Marjan Temmerman, VRT NWS-journalist én stripfanaat. "De lezer wordt meegetrokken in een verhaal dat nu eens duizenden, dan honderden en soms een tiental jaar springt. Het lijkt daardoor soms een opsomming van de bekende historische veldslagen, de wereldoorlogen en maatschappelijke evoluties."

De strips zitten boordevol weetjes. "Dat is herkenbaar voor wie goed heeft opgelet in de geschiedenisles. De graphic novels zijn ook grappig, omdat er steevast ruimte gemaakt wordt voor allerlei grappen en grollen. Zo duiken Gaston en Leo bijna onopgemerkt op of zie je dezelfde personages in dezelfde setting ouder worden bij de opsomming van snel opeenvolgende overheersers."

Eindconclusie: "Een leuk hebbeding deze strips, maar wie de geschiedenis van onze contreien niet of niet goed kent, wordt weinig wijzer", vindt Temmerman. 

"All quiet on the western front" was het grote prijsbeest tijdens de uitreiking van de BAFTA'S (de Britse filmprijzen) eerder deze week. De film, gebaseerd op de Duitse roman "Im Westen nichts Neues" van Erich Maria Remarque uit 1929, wordt ook getipt voor de Oscars. In de categorie "beste buitenlandse film" neemt de film het op tegen "Close" van Lukas Dhont.

"Im Westen nichts Neues", in het Nederlands vertaald als "Van het westelijke front geen nieuws" verscheen in 1929 en werd toen een bestseller. Volgens Benjamin Biebuyck, professor Duitse Literatuur, is Remarque één van de eerste auteurs die oorlogsherinneringen van medesoldaten uit de Eerste Wereldoorlog heeft samengebracht in een verhaal. 

Het boek viel destijds niet overal in goede aarde. In militaire kringen leefde na de oorlog de mening dat de Duitsers niet verslagen waren op het slagveld, maar verraden waren door de eigen politici. "Je kreeg een hele revanchebeweging in de Duitse samenleving", vertelt Biebuyck.

Remarque schreef over kameraadschap onder de soldaten aan het front: de oorlog was vreselijk, maar in die extreme omstandigheden ontstond ook een nieuwe vorm van menselijkheid. Die oorlog - pure ellende - had eigenlijk helemaal niets opgeleverd. 

"Im Westen nichts Neues" kreeg vooral in het buitenland veel weerklank. Erich Maria Remarque werd al in de vroege jaren dertig voorgedragen voor de Nobelprijs voor literatuur, maar in Duitsland zelf vond men het boek een verraad aan de helden uit de Eerste Wereldoorlog. Bij de eerste verfilming in de vroege jaren 30 waren er protestbewegingen en probeerde men te verhinderen dat die film überhaupt getoond werd. Zodra het kon, hebben de nazi’s Remarque het leven zuur gemaakt: zijn boek werd verboden en zijn nationaliteit afgenomen. 

Astrid Haerens is de enige Vlaamse dichter op de shortlist van de Herman de Coninckprijs, de belangrijkste poëzieprijs in Vlaanderen en Nederland. "Oerhert" (uitgeverij Atlas-Contact) is haar poëziedebuut en maakt dus kans om bekroond te worden als beste dichtbundel van het voorbije jaar.

Op Klara geeft Haerens uitleg bij haar genomineerde poëziebundel. “Het is een verhaal over het oerhert, dat is uitgestorven omdat zijn gewei te groot werd. Alle fosfor die nodig was om zijn gewei te onderhouden, trok eruit weg en zo stierf hij uit. Het is een mooie metafoor voor een soort van machtssysteem dat zo groot wordt dat het aan zichzelf tenonder gaat."

De bundel bestaat uit vijf onderdelen. Daarin onderzoekt Haerens systemen waarin een mens - in dit geval een vrouw - klein gehouden wordt. "Ik begin met het gezin, daarna een schoolsysteem, een romantische relatie... Wat gebeurt er met een vrouwenlichaam tijdens het opgroeien, hoe wordt het bekeken, wat kan er mee gebeuren?" Haerens schreef de bundel vanuit dat lichamelijke, intuïtieve aspect en hoopt dat de lezer het ook zo leest. 

In zijn boek "De geopolitieke tragedie. De rol van angst, macht en het noodlot op het wereldtoneel" (uitgeverij Spectrum) bekijkt de Amerikaanse auteur Robert D. Kaplan de internationale politiek door de lens van oude en moderne tragedieschrijvers. 

Behalve kennis van aardrijkskunde en politieke geschiedenis moet een goede leider ook een "tragische blik" hebben, vindt Kaplan.  VRT NWS-buitenlandjournalist Bert De Vroey las het boek van de 70-jarige Amerikaanse politiek denker en voormalig oorlogscorrespondent en legt uit wat Kaplan hiermee bedoelt.

"Hij heeft het over de ingesteldheid waarmee leiders naar de wereld kijken. Die bestaat erin vooruitziend te zijn. Een tragische leider is iemand die onderneemt en zich tegelijkertijd bewust is van het leed en de risico’s die dat met zich meebrengt."

Kaplan vindt George Bush Sr. een goed voorbeeld van een tragische leider. "Toen Irak buurland Koeweit binnenviel, is de president opgerukt, maar hij besloot niet door te trekken naar Bagdad. Bush had genoeg tragisch inzicht om te beseffen dat het land daarna misschien onbestuurbaar zou worden. Die blik heeft zijn zoon, George Bush Jr. nooit gehad. Hij viel in 2003 Irak binnen zonder rekening te houden met de historische en maatschappelijke verbanden in het land."

Een tragische leider staat soms voor aartsmoeilijke keuzes tussen slecht en nog slechter. Kaplan verwijst naar president Roosevelt die zo’n keuze maakte, toen hij een pact sloot met Rusland om nazi-Duitsland te kunnen verslaan. "Hij moest het slechte aanvaarden om het slechtste - het nazisme in Europa -  de kop in te drukken."

VS-correspondent Björn Soenens kon Robert D. Kaplan interviewen n.a.v. zijn boek. Hij vroeg de politieke analist naar de uitkomst van de oorlog in Oekraïne. Volgens Kaplan heeft Poetin het daar verkwanseld door zijn ambitie en eergevoel. Als Poetin de Krim zou verliezen, dan verliest hij ook de macht in Rusland en zelfs zijn leven. De kans dat er anarchie komt en het land in chaos wordt gestort, is reeël. 

Kaplan zegt hierover, verwijzend naar Irak na het verdwijnen van Saddam Hoessein: "100 jaar tirannie is te verkiezen boven één jaar van anarchie. Als de uitkomst wanorde is - en dat wisten de oude Grieken al - dan krijg je een wereld die niet meer in toom te houden valt."