Vernietigend rapport over gaswinning in Nederlandse provincie Groningen: "Nederland treft schuld"

Groningen, met zijn pittoreske huizen en groene velden, ligt op één van de grootste aardgasvelden van Europa. 60 jaar aardgaswinning in Groningen heeft de Nederlandse staatskas flink aangedikt, ruim 363 miljard euro verdiende het land met de winning.

Maar daar betaalden de inwoners de prijs voor. Het rapport van een parlementaire enquêtecommissie toont aan dat de belangen van de Groningers structureel werden genegeerd bij de gaswinning. Ondertussen is de gaswinning gestopt, maar vele bewoners ondervinden nog dagelijks de schadelijke gevolgen. Ze eisen een schadevergoeding en zorg van de staat.

In totaal vonden in Groningen de laatste 60 jaar 1.615 aardbevingen plaats. Hoe is het zover kunnen komen? 

In 1959 werd in Groningen een gasbel ontdekt. Vier jaar later begon een publiek-private samenwerking, de NAM, met het winnen van aardgas in het gebied. De Nederlandse staat werkte samen met oliebedrijven Shell en Exxon Mobil. Die samenwerking bleek enorm rendabel te zijn. De exploitatie van de gasbel in Groningen zorgde voor werkgelegenheid en welzijn.

In eerste instantie leek de gaswinning nauwelijks negatieve gevolgen te hebben. Pas in 1972 werd een eerste rapport van de NAM publiek gemaakt. Daaruit bleek dat de bodem aan het zakken was. Niet veel later vonden de eerste aardbevingen plaats. De NAM gaf pas in 1993 toe dat er een verband is tussen de aardbevingen en de gaswinning.

De schademeldingen stapelden zich op. In 2019 besluit het Nederlands parlement om een parlementaire onderzoekscommissie op te richten. De commissie is nu klaar met haar rapport. De gaskraan is vorig jaar, na lang aandringen van de inwoners van Groningen, dichtgedraaid.

"Groningen boven gas", het vernietigende rapport van de commissie wijst de Nederlandse staat als ereschuldige aan. Het belang van de inwoners van Groningen werd stelselmatig genegeerd omdat de gaswinning zoveel opbracht voor de staat. 

Het parlement kwam volgens het rapport niet genoeg op voor de belangen van de inwoners. De leidinggevenden van die tijd, onder wie ook huidig premier Mark Rutte, hebben de urgentie en de ernst van het probleem onderschat. Premier Rutte ging zelfs herhaaldelijks langs in de provincie, maar er veranderde niets. 

De gaswinning zorgde voor verzakte en gescheurde huizen, wat bij de gedupeerden tot kopzorgen en gezondheidsproblemen leidde. En daar keek de Nederlandse staat niet naar om, "het heeft de staat lange tijd ontbroken aan zorg en aandacht voor de situatie". "Geld verdienen ging boven de veiligheid", stelt het rapport. 

De publiek-private samenwerking, de NAM, bestond uit ambtenaren. Het waren met andere woorden niet de politici die rechtstreeks met de oliegiganten samenwerkten. Volgens het rapport was deze samenwerking een "gesloten bolwerk". Daardoor bleef alle kennis tussen 4 muren. De NAM was ook niet transparant, aldus het rapport. En dat leidde ertoe dat de gaswinning niet ter discussie stond.

Toen de klachten binnenliepen, kwam de NAM de inwoners tegemoet. Die tegemoetkomingen hadden een averechts effect. Want op papier waren de problemen dan wel verholpen, maar in werkelijkheid raakten gedupeerden verstrikt in een bureaucratisch web. 

Het rapport van de commissie bevat een reeks aanbevelingen. Ze willen onder andere dat de schadeafhandeling voor bewoners milder, makkelijker en menselijker wordt. Daarnaast eisen ze dat de Nederlandse staat voldoende geld opzij zet voor schadeafhandelingen. Oliemaatschappijen Shell en Exxon Mobil moeten ook afzien van verdere claims. 

Premier Rutte noemt de conclusie "hard" en "pijnlijk", maar weigert verder commentaar te geven. Hij en zijn kabinet willen eerst het rapport lezen.