1 jaar na de "Zeitenwende" van Duitse Kanselier Scholz: "De Duitsers zijn mee met hun nieuwe rol"
Duitsland is of liever "was" het land van "nooit meer oorlog". Maar de Russische inval in Oekraïne heeft het land drastisch dooreen geschud. Vandaag is het 1 jaar geleden dat Duitse Kanselier Olaf Scholz sprak over een "Zeitenwende". "De prioriteiten en principes kwamen plots op een andere plaats te liggen in die prille nieuwe coalitie" zegt Jeroen Reygaert, Duitslandexpert bij VRT NWS in "De ochtend" op Radio 1.
Op 27 februari, een paar dagen na de Russische invasie van Oekraïne, sprak Duitse Kanselier Olaf Scholz over een historische ommekeer. De Duitse politiek draaide toen 180 graden. "De regering-Scholz was nog maar een paar maanden bezig. Ze ging zich aanvankelijk toeleggen op ecologisme, modernisering en hervormingen", vertelt Jeroen Reygaert in "De ochtend" op Radio 1. "Scholz en zijn regering beseften natuurlijk dat de prioriteiten plots elders zouden moeten liggen."
Beluister hier het volledige gesprek met Jeroen Reygaert:
Wat is er een jaar na de Duitse 'Zeitenwende' veranderd? "Meer investeringen in het leger"
De ommekeer van de Duitse politiek
"Vroeger kon je als Duitse politicus vooral goed scoren door niet te investeren in defensie", zegt Jeroen Reygaert. Dat komt door de geschiedenis van het land. "Nooit meer oorlog", was jarenlang het uitgangspunt. Maar die houding was na de Russische inval van Oekraïne geen optie meer. "Nu groeit plots het besef dat ze zich op militair vlak wat naïef in slaap hebben laten wiegen."
Dat besef heeft geleid tot forse investeringen in het Duitse leger, de Bundeswehr. "We spreken van 100 miljard euro, eenmalig". Duitsland wil ook streven naar de 2 procent-norm van de NAVO. Daarmee willen ze 2 procent van hun bruto binnenlands product (bbp) uitgeven aan defensie.
Ook politiek voelen ze dat er een andere wind waait. "Wie niet presteert op Defensie, vliegt eruit: de voormalige minister van Defensie Christine Lambrecht werd na een paar ongelukkige blunders vervangen door Boris Pistorius."
Het besef dat pacifisme niet alleen passief is, maar ook echt een actieve inzet kan vragen, is nieuw in Duitsland
De militaire verandering die Duitsland onderging, springt het meest in het oog. Maar ook op andere vlakken moesten de Duitse principes wijken voor het buitenlandbeleid. Bijvoorbeeld op vlak van energie. Het land kende een grote afhankelijkheid van Russisch gas. Daar moesten ze verlost van worden. Daarom wordt nu meer bruinkool opgestookt. Ook sloot Duitsland gascontracten met landen zoals Qatar. "De mensenrechtenprincipes werden minder belangrijk voor het afsluiten van gascontracten", vertelt Jeroen Reygaert.
Internationale kritiek op de Duitse aanpak
Ondanks de investeringen in defensie krijgt Duitsland heel wat internationale kritiek te verduren, niet het minst van Oekraïne zelf. "Die kritiek is onterecht. Na de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk is Duitsland het land dat het meeste geld heeft uitgegeven", vertelt Jeroen Reygaert. Het gaat over 5,5 miljard euro. Dat is ongeveer gelijk verdeeld tussen militaire steun en financiële en humanitaire hulp aan Oekraïne. Ook op materieel vlak ondersteunt Duitsland Oekraïne. "Al vanaf dag 2 na de start van de oorlog stuurt het land pantserafweer, luchtafweer, voertuigen, machinegeweren en munitie". Binnenkort zullen de felbesproken Leopard tanks Oekraïne ook binnenrijden.
Drie spilfiguren
"Duitsland maakt dus wel degelijk die "Zeitenwende" waar, maar het lijkt niet zo". Dat foute beeld komt door een aantal figuren, zoals de voormalige Oekraïense ambassadeur in Duitsland, de oud-minister van Defensie Christine Lambrecht en Kanselier Scholz. Voor de "Zeitenwende"-speech van Scholz kondigde toenmalig minister van Defensie Lambrecht met trots aan dat het land 2.000 helmen ging leveren aan Oekraïne. "Daar is heel luid om gelachen en daar begon ook het beeld fout te lopen", zegt Jeroen Reygaert.
Daarnaast liep de Oekraïense ambassadeur in Duitsland de deuren plat van tv-studio's om te zeggen dat Duitsland niet genoeg aan het doen was. "De ambassadeur was nogal flamboyant, en dat stond dan in contrast met de figuur, het handelen en spreken van Kanselier Scholz", aldus Jeroen Reygaert.
Die "Zeitenwende" is er niet alleen voor de Duitse politiek, maar in het bijzonder voor de SPD
De rol van Scholz
Sinds Scholz de "Zeitenwende" heeft afgekondigd , lijkt hij alleen maar op de rem te staan. "Scholz is een twijfelaar, die zeker niet voorop wil lopen", vertelt Jeroen Reygaert. Dat zie je in de discussie rond de Leopard tanks. Het duurde dagen voor Scholz zijn toestemming gaf. Hij wou eerst zeker zijn dat de Amerikanen ook tanks zouden leveren. "Veel heeft natuurlijk te maken met zijn achtergrond en zijn partij: hij is lid van de SPD, de partij die jarenlang van betere relaties met Rusland de hoeksteen van haar buitenlandsbeleid gemaakt heeft."
Steun bij de bevolking
De meerderheid van de Duitsers steunt de nieuwe koers. "Enkel bij de kiezers van uiterst links en uiterst rechts ligt het wat gevoelig", aldus Jeroen Reygaert. Dat was dit weekend te zien in de hoofdstad Berlijn. De extreemlinkse Sarah Wagenknecht leidde een betoging tegen de wapenleveringen aan Oekraïne. Er waren zo'n 13.000 betogers aanwezig. "Maar bij de meerderheid is er steun voor zowat alles wat tot nu toe beslist is".
"De "Zeitenwende" is er niet alleen politiek, maar ook in de hoofden van de Duitsers en dat is misschien zelfs nog opmerkelijker", concludeert Jeroen Reygaert.