ACV-topman Marc Leemans hangt vakbondshesje aan de haak: brugpensioen voor aimabele pitbull

Voor pikante quotes of roddels over collega’s waren journalisten bij hem aan het verkeerde adres. “Als ik iets niet open en bloot kan zeggen, dan doe ik dat helemaal niet”, was zijn credo. Het zegt veel over de mens Marc Leemans. Hij is iemand die rechttoe, rechtaan is, maar wel met respect voor vriend en vijand. “Een aimabel man”, omschrijft ex-vicepremier Kris Peeters (cd&v) hem.

En toch, aan de onderhandelingstafel heeft Leemans zich ontpopt tot een volhouder die zijn dossiers beheerst. Toen hij nog maar pas was aangetreden wist hij samen met de andere sociale partners een doorbraak te forceren in het eenheidsstatuut voor arbeiders en bedienden. Dat het socialistisch minister van Werk Monica De Coninck (sp.a, voorganger van Vooruit) was die na een marathonvergadering met de pluimen ging lopen, zal Leemans niet gestoord hebben.

Hij probeerde al vanaf het begin de historische band met de cd&v wat losser te laten en ook te praten met de groenen en socialisten. Het was uitgerekend met cd&v-minister van Werk Kris Peeters, opvolger van De Coninck in de regering-Michel, dat hij het vaak aan de stok had. Onder andere over de verstrenging van het brugpensioen, dan al omgedoopt tot SWT, clashten beide heren.

“Een aantal hervormingen lagen heel moeilijk”, zegt Peeters. “Denk ook aan de plannen rond werkbaar werken. We hebben daar pittige gesprekken over gehad, om het nog zacht uit te drukken. Ik had altijd het gevoel dat ik destijds alles heb geprobeerd om het land aan de praat te houden. Maar dat was niet altijd genoeg voor Leemans.”

En dan kon het hard gaan. “Ik herinner me dat een bal met mijn hoofd op eens door een betoging in Brussel is gedragen”, zegt Peeters. De boodschap: Peeters’ kop moest rollen. “Dat vond ik oneerlijk. Nu goed, als voorzitter van de vakbond moet je zelf ook constant balanceren tussen de belangen van machtige sectoren binnen je organisatie. Dat is niet evident.”

Vakbondsman in hart en nieren

De vakbond was voor Leemans zijn leven: hij kende geen andere werkgever. Na zijn studies maatschappelijk werk ging hij aan de slag op de studie- en vormingsdienst van de vakbondscentrale van de chemiesector. En zo klom hij op tot de absolute top van de christelijke vakbond. Verder is hij vicevoorzitter van het TUAC, het adviescomité van vakbonden bij de OESO, en lid van de regentenraad van de Nationale Bank.

Toch is Leemans altijd met beide voeten op de grond gebleven, zegt iedereen die hem kent. Het heeft misschien wel te maken met zijn afkomst: zijn vader was buschauffeur en zijn moeder bleef thuis om voor de zeven kinderen te zorgen. Leemans cijferde zich volledig weg voor de organisatie. “Hij ziet er misschien wel uit als een harde kerel, met zijn kale hoofd geeft hij ook een pitbullindruk. Maar dat is slechts schijn”, klinkt het.

Voor journalisten is hij dan weer niet altijd even bereikbaar. Nochtans beschikt hij over uitstekende communicatieve vaardigheden met soundbites die geschikt zijn voor radio en tv, in tegenstelling tot de wollige communicatiestijl van zijn voorganger Luc Cortebeeck. “Nen euro is nen euro” of “de sjoemelsoftware”, waarmee hij de loonnormwet beschreef, konden een moeilijk thema treffend duiden.

“Het is niet gemakkelijk om vandaag vakbondsleider te zijn”, zegt Ive Marx, econoom aan de UAntwerpen die ook onderzoek deed naar de rol van de vakbonden in ons land. “Niet zo lang geleden, ten tijde van Martens en Dehaene, was dat een echte machtspositie. Maar intussen is cd&v, de partij waarmee het ACV zich associeert, weggedeemsterd. Die hefboom is de vakbond grotendeels verloren. Tegelijk maakt de loonnormwet dat vakbondsleiders eigenlijk nog heel weinig onderhandelingsmarge hebben. Leemans zelf heeft de ‘sjoemelsoftware’ in de loonnormwet eindeloos aangeklaagd, maar zonder veel succes.”

Zoeken naar een opvolger

Verder probeerde Leemans het imago van het ACV enigszins af te stoffen. Denk aan de oprichting van United Freelancers, een vakbond voor platformwerkers en freelancers. Maar daarin is hij slechts gedeeltelijk geslaagd: de vakbond sleept nog altijd een oubollig imago met zich mee.

“De vakbonden zitten vandaag sowieso in het defensief: ze verdedigen vooral de verworven sociale rechten. Wat belangrijk is – denk maar aan het behoud van de automatische loonindex in deze crisis. Maar een wervend verhaal voor de toekomst van bijvoorbeeld onze pensioenen, dat hebben ze niet echt. Ook Leemans was niet de man die daar bezielend over kon praten. Misschien zijn opvolger of opvolgster wel?”, aldus Marx.

Die zoektocht naar een opvolger wordt nu volop gevoerd. Het is geen functie waarvoor men zich kandidaat kan stellen en waarvoor er open verkiezingen zijn. De volgende maanden zijn er binnen de organisatie talrijke gesprekken. Als er één of meerdere geschikte kandidaten gevonden zijn, dan wordt tegen de zomer de knoop doorgehakt. Zo krijgt de opvolger de kans om al een tijdje mee te lopen. Of opvolgster: krijgen we voor het eerst een vrouwelijke ACV-voorzitter? Op dit moment is het koffiedik kijken.

Leemans zelf wil momenteel niet praten over zijn aangekondigde afscheid. Hij werkt voort tot 31 december 2023. Hij zal er dan twaalf jaar hebben opzitten als voorzitter van het ACV, net evenveel als zijn voorgangers Luc Cortebeeck en Willy Peirens. Hij vertrekt op SWT.