‘Er wordt zo gigantisch veel binnengesmokkeld dat de cocaïne hier puurder is dan ooit’

Andrew Cunningham onderzoekt de internationale drugsmarkt voor het European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA), het EU-agentschap dat informatie over roesmiddelen in Europa verzamelt. Dat waarschuwde onlangs voor de stijgende populariteit van crack, bewerkte cocaïne die extreem verslavend is. Ook gezondheidsinstituut Sciensano meldt dat jaar na jaar meer crackgebruikers behandeld worden in de centra. En Transit, een onthaal- en opvangcentrum voor drugsgebruikers in Brussel, zag het aantal crackverslaafden in zeven jaar tijd verdubbelen van 30 tot 60 procent.

Andrew Cunningham: “Brussel is niet de enige grootstad met dat probleem. In dertien grote Europese steden werden resten van crack aangetroffen in het afvalwater. De hoogste hoeveelheden vonden we in Amsterdam en in Antwerpen (het Brusselse water is niet onderzocht, red.).”

Wat is crack? En wie gebruikt die drug?

“Wanneer je cocaïnepoeder verhit met een chemisch product zoals ammoniak, krijg je witte steentjes die je kunt oproken: dat is crack. De gebruikers zijn vaak daklozen en mensen die al aan andere roesmiddelen verslaafd zijn. Door crack te roken verdwijnen hun problemen voor een halfuurtje: ze voelen geen honger meer, geen vermoeidheid en geen pijn. Maar daarna crashen ze en willen ze weer crack roken. De drug is zo krachtig dat de gebruiker geen gestructureerd leven meer kan leiden. Velen gaan er fysiek, mentaal en financieel aan onderdoor. Crack is voor mij daarom minstens even schadelijk als methamfetamine en heroïne.

“Crack is ook erg goedkoop, omdat er zoveel cocaïne circuleert. Voor de productie van één steentje is amper 0,1 tot 0,2 gram cocaïne nodig, en een steentje kost op straat maar 10 euro.

“In 2020 hebben zevenduizend gebruikers zich in een behandelcentrum in de EU aangemeld, dat is drie keer zoveel als in 2016. Volgens een studie is het aantal Fransen dat crack gebruikt, gestegen van tienduizend in 2010 tot meer dan veertigduizend in 2019. Parijs had al langer een probleem, nu neemt het gebruik ook elders in Europa toe.

“De EU-lidstaten moeten dringend investeren in gespecialiseerde zorg. Dat wordt een uitdaging, want in Duitsland, bijvoorbeeld, zijn er al crackverslaafden gesignaleerd in steden waar de drug tot voor kort niet verkrijgbaar was.”

PURE COKE

Het EMCDDA waarschuwt ook voor een nieuwe trend: drugskartels produceren nu cocaïne in Europa, in plaats van ze in te voeren uit Latijns-Amerika.

Hoe doen ze dat?

“Ze drenken kleren in cocaïnehydrochloride, de basisgrondstof om cocaïne te maken. Die kleren worden naar Europa getransporteerd, en hier halen ze de hydrochloride er weer uit in laboratoria. Ze maken er 100 procent zuiver cocaïnepoeder van, klaar voor de verkoop. Dat gebeurt op steeds grotere schaal.

“Een tweede methode is de productie van cocaïne op basis van cocapasta uit Zuid-Amerika, vooral in Nederland, België en Spanje. Hoe die basisproducten naar Europa worden gesmokkeld, weten we nog niet.”

Dat betekent dus dat Latijns-Amerikaanse en Europese drugskartels steeds inniger samenwerken?

“Ja, absoluut. Je hebt de technische kennis nodig om het poeder te maken of om de cocaïne uit kleren te halen. Nu treft de politie in de Europese laboratoria vaak Latijns-Amerikaanse chemici aan die dat hier komen doen.”

Waarom doen de drugsbendes die moeite? Er komen toch tonnen cocaïne Europa binnen via de havens?

“Wellicht levert het ze meer op als ze de coke zelf produceren.”

Hoeveel cocaïne wordt er jaarlijks in beslag genomen in Antwerpen?

“Wereldwijd wordt er naar schatting 2.000 ton cocaïne per jaar geproduceerd, waarvan er meer dan 100 ton onderschept wordt in de Antwerpse haven – dat is dus 100.000 kilogram. Dat is waarschijnlijk maar een klein deel van de gesmokkelde cocaïne.

“Antwerpen blijft dé populairste haven in de EU voor de drugsbendes: er werd vorig jaar twee keer zoveel cocaïne onderschept als in Rotterdam. In de Franse en Spaanse havens liggen de cijfers veel lager. De Antwerpse haven heeft al veel maatregelen genomen en je zou denken dat drugsbendes dan uitwijken, maar we zien helemaal geen daling van de drugstrafiek, dat is toch opvallend. Dat de cocaïneprijs relatief laag blijft (50 euro per gram, red.), doet ons vermoeden dat de meeste ladingen niet onderschept worden.”

Meer cocaïne leidt onvermijdelijk tot meer gebruikers, zou een mens denken.

“Ja, het enorme aanbod stimuleert voor een deel het gebruik. De meeste cocaïne gaat naar Nederland, het Europese distributiecentrum, maar veel kilo’s blijven in Antwerpen plakken. We monitoren het afvalwater van negentig Europese steden op cocaïnegebruik, en Antwerpen staat op nummer één. In het coronajaar 2020 was er een terugval, maar in 2021 was het cocaïnegebruik er dúbbel zo hoog als in 2018.”

De cocaïne is ook erg zuiver.

“Ze is puurder dan ooit. Er wordt zo gigantisch veel binnengesmokkeld, dat de tussenpersonen geen coke meer hoeven te versnijden om hun winstmarges hoog te houden. In Nederland, bijvoorbeeld, is meer dan de helft van de cocaïne op straat niet versneden, weten we uit onderzoek van het Trimbos-instituut. Als het wel gebeurt, is het meestal met het ontwormingsmiddel levamisol, cafeïne, de pijnstiller fenacetine en het verdovingsmiddel lidocaïne. Door de toegenomen zuiverheid krijgen gebruikers vooral meer waar voor hun geld.”

Is zuivere cocaïne veiliger omdat er minder rommel in zit?

“Dat zou ik niet zeggen. Cocaïnegebruik kan tot hartproblemen en schade aan de hersenen leiden. Als de coke zuiverder is, kan ze ook meer schade aanrichten.”

Ook synthetische drugs winnen aan populariteit. In de grensstreek met Nederland worden geregeld laboratoria opgerold waar speed en MDMA worden geproduceerd. Drugsbendes hebben zich nu ook gespecialiseerd in methamfetamine, ook wel crystal meth of kortweg meth genoemd. Dat is het gevaarlijke goedje dat Netflix-kijkers kennen uit de serie Breaking Bad. Die drug wordt verkocht als kristallen of als poeder, en kan worden gerookt, gesnoven of ingespoten. Gebruikers ervaren een urenlange roes, zitten plots vol zelfvertrouwen en hebben een hoog libido. Maar langdurig gebruik heeft desastreuze gevolgen: frequente gebruikers hebben een ingevallen gezicht en een verwoest gebit, en ze lijden aan angstaanvallen en depressies. De VS en Australië kampen al jaren met een methprobleem, en in Azië is methamfetamine na cannabis de populairste drug.

In Europa was er tot voor enkele jaren nauwelijks sprake van meth. Maar tussen 2010 en 2020 is het aantal inbeslagnames met 477 procent gestegen. Tot 2018 was er in België niet één methlab ontdekt, in 2020 en 2021 waren dat er telkens vijf. Het fenomeen blijft niet beperkt tot de grensstreek, want de politie heeft al laboratoria in Hoei en Lendelede ontmanteld. In Nederland heeft de politie in 2020 32 labs ontdekt die zich op meth hadden toegespitst.

Methamfetamine brengt op de wereldmarkt voor synthetische drugs ook veel meer op dan speed en MDMA.

“Inderdaad. MDMA kost 800 euro per kilo, terwijl meth bijna 8.000 euro per kilo oplevert, tien keer zoveel dus. In de EU zijn er maar weinig gebruikers, die meth gaat vooral naar Azië en Oceanië.

“Alleen in Tsjechië en de grensregio’s met Slowakije, Oostenrijk en Duitsland is er een markt voor. Tijdens WO II werd in wat toen Tsjechoslowakije was, meth geproduceerd voor het leger. Daarna zijn de Tsjechen de drug blijven produceren in kleine laboratoria met grondstoffen die je gewoon in de apotheek kunt kopen.”

Ziet u ook het methgebruik al toenemen?

“Ja, hoewel het gelukkig nog beperkt blijft.”

Typische methgebruikers in ons land zijn de deelnemers aan chemseksfeestjes, zegt de VAD, het Vlaams expertisecentrum voor roesmiddelen. De gebruikers nemen meth om hun seksuele prestaties te verbeteren. ‘Maar het blijft vooralsnog een nicheproduct’, zegt directeur Katleen Peleman.

Dat lijkt te veranderen. Vlamingen en Brusselaars die zich laten behandelen voor hun druggebruik, hebben steeds vaker een methprobleem, blijkt uit cijfers van Sciensano. In absolute cijfers is het aantal gebruikers verwaarloosbaar in vergelijking met de cocaïne- of cannabisconsumenten, maar ze nemen wel jaarlijks toe.

“De stijging is onmiskenbaar. Er werd in 2021 drie keer meer methamfetamine in het Antwerpse afvalwater aangetroffen dan in 2019. Het is zoals bij cocaïne: er is een groter aanbod en daardoor neemt het aantal gebruikers toe.”

FREELANCERS

De politie heeft in die laboratoria al tientallen Mexicanen opgepakt. Is dat niet merkwaardig?

“De Mexicaanse drugskartels zijn gespecialiseerd in de productie van meth voor de Amerikaanse markt. Nu verkopen ze hun expertise aan de Belgische en Nederlandse drugsbendes, die de fabricage maar niet in de vingers kregen. De meth wordt vervolgens verdeeld tussen de netwerken, of de Mexicanen worden betaald per kilo eindproduct.

“Europol en de DEA, de Amerikaanse drugsbestrijdingsorganisatie, hebben vorig jaar voor het eerst voor gewaarschuwd in een gezamenlijk rapport. Wat ik me afvraag, is wat er zal gebeuren als de lokale laboranten doorhebben hoe ze zelf meth moeten maken. Zullen de Mexicanen hen zomaar laten begaan?”

Soms werken drugsbendes wel met zelfstandige Mexicaanse laboranten. Dan spreken ze makelaars in het circuit aan, die zulke drugskoks kunnen regelen en op het vliegtuig naar Zaventem of Schiphol zetten. In ruil krijgt de makelaar een deel van de opbrengst.

Wie zijn die makelaars?

“Pas sinds speurders de versleutelde berichtenapp Sky ECC hebben kunnen kraken, weten we hoe belangrijk die figuren zijn. Ze wonen in Latijns-Amerika, maar vaker nog in Dubai, en hebben alle juiste telefoonnummers. Ze verbinden leveranciers in Zuid-Amerika met groothandelaars in Europa, regelen de teams die de drugs uit containers halen, enzovoort.

“Criminele organisaties kunnen makelaars voor allerlei nevendiensten aanspreken. Wil je 100 miljoen dollar witwassen? Verhandel je hasj, maar wil je meer geld verdienen? De makelaar kent de juiste mensen die je helpen in de cocaïnehandel of in de methproductie te stappen. De meeste makelaars werken onafhankelijk van de kartels.”

Niet zelden komen de Mexicaanse koks uit de provincie Sinaloa, de thuisbasis van een kartel dat in Mexico concurrenten, politici, journalisten en rechters vermoordt. Zou het hier zover kunnen komen?

“Daar maken we ons inderdaad zorgen over. In hun rapport waarschuwen Europol en de DEA daar ook voor. Maar de Mexicaanse laboranten die de politiediensten hebben kunnen oppakken, waren altijd ongewapend.”

In Antwerpen en Limburg worden wel geregeld aanslagen gepleegd met granaten. Er zijn al drugstrafikanten gekidnapt, en in Nederland zelfs op klaarlichte dag vermoord.

“Dat zie je overal waar in drugs wordt gehandeld. Het geweld in het algemeen neemt af, maar het drugsgeweld gaat in stijgende lijn.”

© Humo