N-VA, cd&v en Open Vld uit elkaar zonder stikstofakkoord: ‘Off the record vallen er al harde woorden’

Dag Jeroen, wat is de laatste stand van zaken?

“Het is een hele lange onderhandelingsnacht en ondertussen ook -ochtend geweest. Sinds 18 uur gisterenavond zat de top van de Vlaamse regering - minister-president Jan Jambon (N-VA), de viceminister-presidenten Ben Weyts (N-VA), Hilde Crevits (cd&v) en Bart Somers (Open Vld) - samen met de twee vakministers Zuhal Demir (N-VA) van Omgeving en Jo Brouns (cd&v) van Landbouw.

“Maar rond 10.45 uur kwam het bericht dat ze na 17 uur onderhandelen toch uit elkaar zijn gegaan, voorlopig zonder akkoord, hoewel het lange tijd leek te gaan lukken. Elke partij beraadt zich nu intern over haar houding, luidt het.

“Jambon heeft zowel met de hele ploeg als apart vergaderd in een poging om vooral cd&v en N-VA dichter bij elkaar te krijgen. Ook in technische werkgroepen is er geprobeerd een consensus te vinden, maar ik hoor toch dat het erg moeilijk liep. In de loop van de nacht zijn er langs weerskanten wel wat toegevingen gedaan, beide partijen beseffen dat ze water bij de wijn zullen moeten doen als ze een akkoord willen vinden.

“Er is ook geen alternatief: een wisselmeerderheid met Vooruit zou de regering volledig verlammen, en bovendien kan de regering niet vallen. Dan blijft er niet veel meer over dan met lange tanden een akkoord vinden.”

Jambon wordt om 14 uur in het Vlaams Parlement verwacht voor de plenaire zitting. Hoe moet het nu verder?

“Het is niet uitgesloten dat ze vooraf toch nog opnieuw vergaderen. Al is dat voorlopig nog onduidelijk.

“De bedoeling van Jambon was zeker om te landen: als je alle ministers samenroept en een hele nacht doorvergadert creëer je natuurlijk wel een soort momentum. Je brengt een regering niet de hele nacht samen om te zeggen dat het niet gelukt is en ze morgen verder gaan doen. Dat zou pijnlijk zijn voor Jambon.

“In september 2022 is Jambon al eens met lege handen naar het parlement moeten gaan - toen na ruzie met cd&v over de kinderbijslag. Jambon vond dat een persoonlijk affront.”

“Als er echt geen akkoord is, zal veel afhangen van hoe de partijen zich straks gedragen in het parlement. Regent het verwijten? Of benadrukken ze dat ze de finish in zicht hebben en mooie vooruitgang hebben geboekt? Voorlopig ziet het er niet echt fraai uit en vallen er off the record toch weer harde woorden. N-VA vindt bijvoorbeeld dat cd&v dingen vraagt ‘die niet kunnen’.

“En zelfs met een akkoord is het wellicht een belangrijke vraag of de regeringspartijen het achteraf ook schouder aan schouder zullen verdedigen. Vrijdag is er boerenprotest in Brussel gepland. Dat wordt dan meteen een eerste test.”

Op welk vlak is er wel vooruitgang geboekt?

“Over de veelbesproken ‘rode lijst’ lijken cd&v en N-VA wel naar elkaar toe te groeien. Op die lijst staan landbouwbedrijven met een hoge stikstofuitstoot die gedwongen zouden moeten sluiten. Herinner je ook de abdij van Averbode, die op de lijst stond en dus zou moeten sluiten, wat ook bij Open Vld tot veel protest leidde.

“Het ziet er nu meer en meer naar uit dat er van die lijst in zijn huidige vorm niet veel meer zal overblijven. In de plaats daarvan zou er een systeem komen waarbij bedrijven die niet vrijwillig willen sluiten ook zouden kunnen heroriënteren richting meer natuurbeheer. Mits die transformatie zou dan de abdij van Averbode bijvoorbeeld open kunnen blijven.

“Ook op andere vlakken zou er vooruitgang zijn, bij cd&v valt te horen dat ‘11 van onze 13 knelpunten weggewerkt zijn’.”

Toch liep het dus nog vast op bepaalde punten. Hoe zit dat juist?

“Een heel belangrijk knelpunt gaat nog over de drempelwaarden voor de stikstofuitstoot. Die wordt uitgedrukt in een bepaalde ‘impactscore’ en geeft aan hoeveel een bedrijf bijdraagt aan de uitstoot van stikstof in de omgeving.

“Voor landbouwers is die drempelwaarde lager (0,028 procent) en dus strenger dan voor de industrie (1 procent). Cd&v vindt dat niet eerlijk en vraagt een gelijke behandeling. De partij vreest anders juridische problemen. N-VA en Open Vld zeggen dat de landbouw nu eenmaal veel meer stikstof uitstoot dan de industrie, en dus strenger aangepakt moet worden.

“Cd&v wil bovendien dat de uitstootrechten van landbouwers die stoppen of hun aantal dieren fors afbouwen, deels zouden kunnen overgaan naar andere landbouwers in de buurt, zodat zij meer mogen uitstoten.

“Bij N-VA leeft vooral de vrees dat de aanpassingen die cd&v vraagt, het stikstofakkoord te fel verandert zodat er opnieuw een openbaar onderzoek moet komen, waartegen dan opnieuw bezwaren ingediend kunnen worden. Dan betekent opnieuw maanden vertraging, met op de achtergrond de dreiging van een vergunningenstop. Vooral N-VA waarschuwt dat die tot een algemene bouwstop kan leiden.”

Hoe was de sfeer aan tafel?

“Voorlopig zijn de gesprekken beschaafd gebleven. Maar het is een zeer technisch dossier met heel veel verschillende punten en komma's’ en percentages. En er mogen geen fouten gemaakt worden. Het horrorscenario is dat een toekomstig stikstofakkoord straks de juridische toets niet doorstaat en alles ‘voor niks’ is geweest.

“De juridische druk is dan ook groot, en de vraag is of een nachtelijke marathonvergadering daarvoor ideaal is. Dat typisch Belgische fenomeen zie je nu ook Vlaams niveau, blijkbaar is er toch altijd die deadlinedruk nodig om partijen dichter bij elkaar te brengen. Ook al is dat inhoudelijk overduidelijk niet de beste methode.”