De afscheidnemende vakbondsleider kiest er dus voor om de samenleving te laten opdraaien voor enkele jaartjes vervroegd pensioen

Ogenschijnlijk is er weinig aan de hand. De christelijke vakbond ACV neemt volgend jaar, na jaren trouwe dienst, afscheid van zijn voorzitter Marc Leemans. De heer Leemans wordt dra 62, heeft er een loopbaan van veertig dienstjaren op zitten en komt dus in aanmerking voor het SWT, het zogenoemde stelsel van werkloosheid met toeslag, of het vroegere brugpensioen.

Maar de werkelijkheid is anders. Om recht te hebben op SWT moeten werknemers ontslagen worden. Dus laat Marc Leemans zich ontslaan door de vakbond. Vrijwillig, met zijn volledige instemming. De afscheidnemende vakbondsleider kiest er dus voor om de samenleving te laten opdraaien voor enkele jaartjes vervroegd pensioen met behoud van rechten, want daar komt het toch op neer. Daarmee tast Leemans de grenzen af van wat wettelijk toegestaan is. Zeer zeker gaat deze regeling in tegen de geest van de wet.

Het gaat niet om de mens Marc Leemans. Vriend en vijand prijzen de man voor zijn verdiensten als verdediger van de rechten van ‘de kleine man’. Dat op een bepaald moment de jaren op de barricaden kunnen beginnen te wegen, lijkt niet meer dan menselijk. Maar het is kwalijk dat iemand in zulke voorbeeldfunctie enkel het comfort van brugpensioen ziet als mogelijk einde van de loopbaan.

Er zijn wel degelijk alternatieven. Wat is er mis om in de eigen organisatie een stap opzij te zetten en de ervaring ten dienste te stellen van jongere collega’s? Er is ook nog professioneel leven na het leiderschap. Of wat is er bijvoorbeeld mis met het inzetten van al die ervaring, dat communicatietalent en dat vermogen om een groep te begeesteren in het onderwijs? Het loon is er misschien niet op directieniveau, maar engagement kent geen prijs.

Dit is een klap in het gezicht van zeer veel mensen, lotgenoten van de vakbondsleider. Het is een klap in het gezicht van oudere werknemers die net als Marc Leemans de last van de jaren voelen, maar die niet in de positie zitten om voor zichzelf een even elegant loopbaaneinde te onderhandelen. Het is een klap in het gezicht van andere oudere werknemers die tegen hun wil ontslagen worden en, vaak met de moed der wanhoop en tegen impliciete discriminatie in, proberen om er toch nog wat van te maken op de arbeidsmarkt. Het is een klap in het gezicht van de hele samenleving die aankijkt tegen een vergrijzingsfactuur waarvan iedereen beseft dat de financiering nog lastige offers zal vergen.

Het zal wel dat Marc Leemans niet de eerste en de enige is die van dit trucje gebruikmaakt om de arbeidsmarkt vervroegd te verlaten. Maar door de openlijkheid waarmee de voorzitter zich ervan bedient, brengt hij een zware slag toe aan de geloofwaardigheid van de vakbond als loyale partner in het debat over de houdbaarheid van de welvaartstaat. Dit symbooldossier bezwaart onnodig het sociale overleg, met name over de rechten van oudere werknemers.

Kijk naar de cijfers van begroting en vergrijzingsverwachting: de marge om regels om te buigen, omdat het kan, is opgebruikt. Dat geldt voor regering, werkgevers en vakbonden. Verantwoordelijkheidszin is ook een vorm van maatschappelijk engagement.