‘We verbleekten later dan gedacht’: onderzoek toont aan dat ‘oer-Belg’ geen witte, maar zwarte huidskleur had

Het was een grootschalig onderzoek van meerdere universiteiten, wat bestudeerden ze precies?

“Wetenschappers deden een genetische analyse op acht stukjes menselijk bot, opgeraapt aan de Nederlandse kust. Ze vonden die fossielen in vissersnetten. Uit die analyse kunnen we onder andere de leeftijd maar ook de huidskleur en de kleur van de ogen afleiden. Blijkt nu dat onze voorouders er toch een stukje donkerder uitzagen dan verwacht.”

Wat zegt het onderzoek concreet over de oer-Europeanen in onze contreien?

“We wisten natuurlijk al lang dat de bevolking in Europa vroeger een donkere huid had. De mens drong zo’n 35.000 jaar geleden Oost-Europa binnen, pas duizenden jaren later belandde hij in het gebied waar wij nu leven. Die mensen hadden volgens het onderzoek dus een donkere huid met lichte ogen. We wisten dus wel al dat de vroege Europeanen donker waren, nu blijkt dat ook te gelden voor de eerste homo sapiensen in onze contreien. Dat is de grote doorbraak, we verbleekten later dan gedacht.”

“Het gaat wel degelijk om mensen die rondliepen waar wij nu leven. In het onderzoek hebben ze het over de oer-Europeanen, maar je zou even goed kunnen spreken over oer-Belgen. Alleen, die term blijft flou en breed. Laten we het onze voorouders noemen. Die hadden dus sowieso een donkere huid, daar bestaat niet de minste discussie over. De vraag is gewoon tot wanneer, daar krijgen we in dit onderzoek geen antwoord op. Maar we weten wel dat ze 10.000 jaar geleden zeker nog geen licht kleurtje hadden.”

Kan dat cijfer nog veel naar beneden?

“Daarvoor moet je gerichte DNA-analyse doen, je hebt dus nood aan de juiste fossielen uit het juiste tijdvenster om conclusies te kunnen trekken. Volledige DNA-analyse is ook nog jong, dat bestaat pas de laatste jaren. Veel blijft onontdekt, er zullen dus zeker nog ontdekkingen volgen.”

Hoe kregen we dan uiteindelijk een bleke huid?

“Dat heeft meerdere redenen. Een daarvan is wat we in wetenschappelijke kringen melanocortin 1 receptor-gen noemen, van dat gen vonden we varianten terug bij de vroege mensen. Als er van zulke genen mutatie optreedt, heeft dat invloed op onze huidskleur en de kleur van onze ogen. Dat gebeurde op een bepaald moment door de natuurlijke selectie van voortplanting. Zo verbleekten we dus.”

Wat zijn de andere redenen?

“Hoe noordelijker je trekt, hoe minder uv-straling. Te veel uv is niet goed voor je, maar te weinig ook zeker niet. Het helpt je vitamine D aan te maken en dat heb je onder andere nodig voor een stevig skelet. Nu, mensen met een donkere huid maken bij dezelfde hoeveelheid uv minder vitamine D aan dan bleke mensen. Daarom voelden de lichamen in Scandinavië meer selectieve druk om lichter te worden, zo kregen ze meer vitamine D binnen in hun klimaat en vergrootten ze hun overlevingskansen.”

Vandaar dat mensen uit West-Europa een donkere huid hadden en mensen uit Oost-Europa een lichtere huid met donkere ogen.

“Dat komt inderdaad door de uv-stralen maar ook door zaken zoals voedselinname. Een hedendaags voorbeeld zijn de Inuits. Zij hebben een donkere huidskleur ondanks weinig uv in hun koude klimaat.

“Dat komt omdat ze al eeuwenlang afhankelijk zijn van vis en andere zeedieren, en die zitten ook boordevol vitamine D. Zij kregen dus tekorten aan vitamine D binnen via hun voedsel waardoor de natuurlijke druk om te verbleken afnam. In onze contreien aten we veel meer planten, bij ons was die druk dus wel groot.”

Onze voorouders worden vaak stereotiep afgebeeld als een stoere, blanke krijger. Moeten we dat nu veranderen in onze handboeken geschiedenis?

“We weten nog steeds niet zeker wanneer de mens hier precies een bleke huid kreeg. Ik zou dus nog even wachten met aanpassingen te maken in onze geschiedenisboeken.”