Opmars van hyperrealistische filters op sociale media. Expert: “Volgende stap naar gevaarlijk schoonheidsideaal”

“Deze filter zou illegaal moeten zijn.” Het staat in blokletters op de video die de jonge vrouw @notsophiesilva op videoapp TikTok post. Ze ziet er mooi uit, gemaquilleerd maar niet té, met volle lippen en geaccentueerde ogen. Met haar handen wrijft ze ruw over haar gezicht: helemaal niks veranderd. Tot ze de filter uitschakelt die ze blijkbaar aan het gebruiken was. Daar is haar echte gezicht: naakt, make-uploos, minder ‘femme fatale’.

KIJK. “Deze filter zou illegaal moeten zijn”: de reacties van Tiktokkers op de nieuwe filter liegen er niet om

Het is voor velen schrikken wanneer ze zien waar de nieuwe filter, genaamd ‘Bold Glamour’, toe in staat is. Wat je ook doet, helemaal níks in de video geeft weg dat je uiterlijk artificieel geperfectioneerd werd. “Vroeger zag je zo’n schoonheidsfilter verspringen als je haar voor je ogen kwam of je je hand voor je gezicht hield. Maar deze doet dat niet”, merkt een verbaasde @jera.bean op. “Filters zijn echt aan het evolueren.”

470.000 video’s werden er, volgens cijfers van TikTok, al met de nieuwe filter gemaakt. Iedereen is benieuwd, tot ze merken hoe de filter hen doet voelen. “Dit is niet gezond”, blijft @meghan__lane__ maar herhalen, terwijl ze over haar gezicht wrijft. “Dit is niet gezond. Mijn onzekerheid gaat de lucht inschieten”, zegt ze voor ze de filter uitschakelt. Wanneer ze haar echte gezicht weer ziet, kijkt ze snel weg.

Wat meespeelt is dat de griezelig krachtige filter tegelijk ook erg geloofwaardig is, waarschuwt plastische chirurge Monica Kieu (@drmonicakieu) op TikTok. “Je huid is gladder, je wenkbrauwen dikker, je wimpers langer. Je ogen lijken groter en je oogballen witter. Je neus en wangen zien er slanker uit en je lippen groter. Daar is geen chirurgie voor nodig: je zou je gezicht er met goede make-up en goede belichting net hetzelfde uit kunnen doen zien.”

De vraag is: als iedereen er straks online zo prachtig en perfect uitziet, op zo’n realistische manier, zullen we dan nog blij kunnen zijn met wat we thuis in de spiegel zien? Of zullen we hunkeren naar dat mooie gezicht dat iedereen online lijkt te hebben?

‘Bold Glamour’ is niet de enige filter die veel gebruikers zorgen baart. Haar zusje, genaamd ‘Teenage Face’, is net zo hyperrealistisch. Alleen transformeert zij je gezicht naar een jongere tienerversie van jezelf. Met een gladde, frisse huid, slanke wangen, nul rimpels of onzuiverheden. Ondertussen hebben meer dan 1,7 miljoen TikTok-gebruikers de transformatie al uitgetest. Voor velen vanuit de onschuldige nostalgie naar hun jongere zelve.

En toch. “Deze filter is zo onrustwekkend”, reageert de bekende influencer Danae Mercer in een video. “De technologie is zó slim aan het worden. Kijk hoe realistisch dit lijkt”, zegt ze, terwijl ze op haar gezicht drukt. “Technologieën als deze zullen we meer en meer zien. We zullen echt kritisch moeten zijn voor wat echt is online en wat niet.” Anders zal ons zelfbeeld eronder lijden, voorspelt Mercer. “En het is ook zo gevaarlijk om het gezicht van een jong meisje op het lichaam van een volwassen vrouw te plakken.”

Voor velen zijn de hyperrealistische filters een signaal dat het de verkeerde kant uitgaat met sociale media. Samen met de opkomst van deepfake video's — waarin iemands gezicht naadloos op het lichaam van een ander geplakt wordt —wordt het binnenkort wel heel moeilijk om nog te weten wie echt is online, lijkt het. “Dit is het einde van sociale media”, voorspelt iemand op een forum voor hackers. “Als alles online zo fake wordt, zal het tijd zijn om naar het echte leven terug te keren.”

De impact van dergelijke schoonheidsfilters was al zorgwekkend nog voor ze zo realistisch waren. Een studie uit 2019, gepubliceerd in de Journal of the American Medical Association, toonde al dat zulke filters zorgden voor meer interesse bij de gebruiker in cosmetische chirurgie. Instagram besloot toen in te grijpen, al besloten ze enkel de filters te bannen die aan zulke cosmetische ingrepen deden denken.

Ook bij psychiater Nienke Vulink, bij de Amsterdam Universitair Medische Centra, doen de filters alarmbellen afgaan. Ze is gespecialiseerd in body dysmorphia of body dysmorphic disorder (BDD), een aandoening die 1 op de 100 mensen treft. Zij zijn overtuigd van afwijkingen in hun uiterlijk, terwijl die niet of beperkt aanwezig zijn. “Deze ochtend sprak ik er al over met collega’s: zo eng dat je niet meer merkt dat je naar een filter kijkt. Ik verwacht dat dit mensen kan kwetsen, zowel gezonde jongeren als iemand die al met BDD worstelt. Zo iemand denkt: ‘Als ik er ook zo mooi uitzie, zal ik gelukkiger zijn.’ Omdat dat beeld zo realistisch is, is de aantrekking ervan alleen maar groter.”

“We weten uit onderzoek dat gezonde mensen die naar foto's van zichzelf met filters kijken, daarna vaak negatieve emoties voelen. Ook het fenomeen van ‘snapchat dysmorphia’ verscheen al in de semi-wetenschappelijke literatuur: al die bewerkte selfies doen sommigen naar een onrealistisch beeld van schoonheid streven. Deze filters lijken een volgende, erg risicovolle stap daarin.”

De signalen dat ons idee van schoonheid steeds minder realistisch is, zijn er ondertussen al. Onlangs nog kreeg actrice Emilia Clarke (36) veel kritiek op een natuurlijke selfie die ze postte, met lachrimpeltjes. “Nou, ze ziet eruit alsof ze tegen een muur is gelopen. Mooi ouder worden is anders”, reageerde iemand onder de foto. “Dit is waarom je zonnecrème draagt”, schreef een ander. Wie weet wordt het zo wel heel eng om ooit nog een foto zonder filter te posten.

Nina Derwael is onzeker over haar platte buik: “Body dysmorphia is real”. Hoe herken je ingebeelde lelijkheid? (+)

Na ‘Karen’ moet je ook dit type best vermijden, zegt sociale media. “Denk positief, je naam is ineens populair”

Trend op sociale media: de-influencing: “Koop deze producten niét, ze zijn je geld niet waard”