De zaak van Vanuatu over klimaatverandering bij het Internationaal Strafhof is een belangrijke voor de hele wereld

We kennen het Internationaal Strafhof van zaken tegen oorlogsmisdadigers. Waarom klopt Vanuatu nu daar aan?

“Vanuatu is een kleine eilandstaat in Oceanië die erg getroffen wordt door de klimaatverandering. Het heeft nu al te kampen met zware stormen, maar vooral in de toekomst is dat een bedreiging: het eiland dreigt onder water te komen staan door de stijgende zeespiegel.

“Daarom wil het land een aantal vragen voorleggen aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Vanuatu wil de opinie van het Hof over de vraag of andere staten het niet verplicht zijn jegens hen om een beter klimaatbeleid te voeren.”

Een opinie? Het is dus niet dat het Hof andere landen bindende maatregelen kan opleggen?

“Neen, inderdaad. De uitkomst wordt een niet-bindende opinie. Maar dat is wel de opinie van een van de hoogst gezaghebbende gerechtshoven in de wereld. Die zou van belang kunnen zijn als landen besluiten elkaar onderling aan te spreken op hun klimaatbeleid.

“De uitkomst zal ook belang kunnen hebben in zaken die op nationaal niveau gevoerd worden, bijvoorbeeld waar burgers en ngo’s de nationale staat aanvechten op het gevoerde klimaatbeleid (zoals Cox mee hielp doen in België, met de Klimaatzaak; en Nederland, met de Urgendazaak, red.). Kortom, de uitwerking van deze vragen zal een hele hoop rechtsgebieden verder kleuring kunnen geven.”

Is het daarom een belangrijke zaak?

“Ja, eerst en vooral voor Vanuatu zelf natuurlijk. Maar ook voor alle andere landen die nu in dezelfde positie verkeren. Veel ontwikkelingslanden ondervinden nu al zware gevolgen van de klimaatverandering. Daarom ook dat veel ontwikkelingslanden Vanuatu steunen. Om zo’n vraag voor te kunnen leggen aan het Internationaal Gerechtshof moet een land de meerderheid van de stemmen in de vergadering van de Verenigde Naties achter zich krijgen. 105 landen hebben al laten weten dat ze dat zullen doen.

“Als westerse landen kunnen we ons nog iets langer wapenen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Maar uiteindelijk zal ook ons hetzelfde lot treffen.”

Zoals u zei, 105 landen steunen de vraag van Vanuatu. Ook België en Nederland doen dat. Is dat niet vreemd, beide landen werden immers zelf al veroordeeld nadat burgers een rechtszaak tegen hen aanspanden met dezelfde vraag?

“Neen, dat vind ik niet. Je moet die twee uit elkaar halen. De Klimaatzaak en Urgendazaak gaan over welke verplichtingen een overheid heeft jegens zijn eigen burgers, niet over verplichtingen tussen staten onderling.

“Zowel in Nederland als in België - waar we nog in beroep gingen - ligt nu vast dat de overheid verplicht is om goed klimaatbeleid te voeren om zo een adequate en proportionele bijdrage te leveren aan het mondiale klimaatdoel en daarmee gevaar voor haar burgers te voorkomen. Die veroordelingen liggen er al. Ik zou net denken dat een land dat veroordeeld is, wil weten of zulke verplichtingen tussen landen ook gelden. Zo zouden Nederland en België ook andere landen kunnen aansporen om meer te doen. Daar hebben onze landen ook baat bij. Ik zie er dus wel de winst van in.”

Bestaan er eigenlijk al zulke zaken, waarin landen elkaar voor de rechter slepen omwille van klimaatbeleid?

“Niet voor klimaatverandering, wel voor milieuvervuiling. Daarin geldt het no harm-principe. Elk land heeft soevereiniteit over zijn eigen grondgebied. Dat wil echter niet zeggen dat alles is toegestaan. Met name, wanneer een actie op dat eigen grondgebied tot onaanvaardbare milieuschade in een buurland leidt.

“Dit kan een voorbode zijn voor zulke zaken, maar dan over klimaatverandering. Het maakt de relaties tussen landen duidelijk.”