Kiezen Thais voor "gekooide democratie"? Jos De Greef

Dit weekend kunnen de Thais zich uitspreken over de nieuwe grondwet die is opgesteld door een comité onder toezicht van de militaire junta. De nieuwe grondwet zou het militair-politieke establishment controle geven boven verkozen regeringen. Echt vrij is de keuze niet: het is verboden om campagne te voeren tegen de grondwet.
analyse
Analyse

Alsof er dit jaar nog niet genoeg ellende was met referenda in Nederland en Groot-Brittannië, komt er nu nog één aan, dit keer in Thailand. Iets meer dan twee jaar geleden heeft het leger daar -nog maar eens- de democratisch verkozen regering van premier Yingluck Shinawatra afgezet. Corruptie en staatsgrepen blijven schering en inslag in het anders bloedmooie Zuidoost-Aziatische land.

Wat het aantal staatsgrepen betreft, zijn we de tel al lang kwijt, maar volgens The Wall Street Journal gaat het om de 20e grondwet sinds een -opnieuw militaire opstand- in 1932 een einde maakte aan het koninklijk absolutisme in Thailand. Dat werd dan toen vervangen door het absolutisme van zakelijke en militaire oligarchen die af en toe eens experimenteerden met vrije verkiezingen, waarbij het leger of het gerecht de "nodige correcties uitvoerden".

Hoe dan ook is het ontwerp van nieuwe grondwet opgesteld door een comité dat benoemd is door de militaire junta van voormalig stafchef en huidig "premier" Prayuth Chan-ocha (foto in tekst), de man achter de meeste recente staatsgreep van 2014.

Volgens de voorstanders -die vrij campagne voor de grondwet mogen voeren- zal het ontwerp komaf maken met corrupte politici en de stabiliteit terugbrengen na anderhalf decennium van politieke conflicten en straatprotesten en het ontwerp het begin moet vormen van een terugkeer naar de democratie.

Critici vinden de 105 pagina's tellende grondwet opzettelijk ingewikkeld. Opvallend is ook dat er nauwelijks campagne tegen de grondwet gevoerd mag worden, ook al omdat politieke partijen geen politieke activiteiten meer mogen ontplooien sinds de staatsgreep. Wie dat toch doet, wordt meestal opgepakt en riskeert lange gevangenisstraffen.

De Thais hebben de keuze tussen twee vragen:

  • stemt u voor of tegen de nieuwe grondwet?
  • moet de niet-verkozen Senaat een eventueel niet verkozen premier benoemen als het Lagerhuis het niet eens is?

Betoneert grondwet de macht van het leger?

Wat staat er nu precies in die grondwet? Concreet zou Thailand opnieuw een tweekamerparlement krijgen. Naast een verkozen Lagerhuis zou er opnieuw een Senaat komen met 250 leden die VOLLEDIG benoemd zouden worden door een kiescomité dat onder controle staat van het leger. In die Senaat zouden ook zetels voorbehouden worden voor hoge militairen. In de vorige grondwet werden slechts de helft van de senatoren door de legertop benoemd.

Meer nog: die Senaat moet onder meer de rechters van het Grondwettelijk Hof benoemen, één van de hoogste instanties van het land, een instelling die -zoals in het verleden bleek- ook een verkozen regering naar huis kan sturen. U merkt zo dat de invloed van niet-verkozen leiders volgens het ontwerp van grondwet in de toekomst wel heel groot zal zijn. 

Bovendien zou er ook nog een Nationale Hervormingsraad komen met militairen en andere loyalisten. Die niet-verkozen raad zou een verkozen regering naar huis kunnen sturen en volgens critici gaat het om in de grondwet ingebouwd "staatsgreepmechanisme".

De tweede vraag van het referendum -of de Senaat een niet verkozen premier mag aanduiden- is bedoeld om de macht van de 500 verkozen leden van het Lagerhuis verder uit te hollen. Tot nu toe volstond een simpele meerderheid in het Lagerhuis om een premier te benoemen.

Cruciaal ogenblik voor Thailand

De junta maakt zich sterk dat als de grondwet wordt goedgekeurd, er volgend jaar een terugkeer naar de democratie inzit met nieuwe verkiezingen. Wie tussen de lijnen leest, ziet echter duidelijk dat die "democratie" dan toch wel erg beperkt zal zijn.

Sinds 2001 zijn alle vrije verkiezingen in Thailand gewonnen door de populistische partij van zakenmagnaat Thaksin Shinawatra en nadien van diens aanhangers tot de laatste, zijn zus Yingluck Shinawatra. Telkens werden die regeringen afgezet door of het Grondwettelijk Hof of door het leger, telkens rees de partij bij de volgende verkiezingen als een feniks uit haar as. 

De legertop wil met de nieuwe grondwet dan ook de Shinawatra's buiten spel zetten, zelfs als die de volgende verkiezingen zouden winnen, wat best mogelijk is. De Shinawatra's hebben een erg sterke aanhang uitgebouwd bij de achtergestelde landelijke bevolking, vooral dan in het noorden en oosten van Thailand. Een element daarbij is dat het Thaise leger ook in fracties verdeeld is en dat de Shinawatra's daar ook populair zijn bij soldaten en lagere officieren.

Copyright 2016 The Associated Press. All rights reserved. This material may not be published, broadcast, rewritten or redistribu

Los daarvan heeft de heersende elite in Bangkok echter vooral behoefte aan stabiliteit nu er een dubbele opvolging zit aan te komen: die van de 88-jarige en erg populaire koning Bhumibol en die van ex-generaal, ex-premier en voorzitter van de machtige Kroonraad, Prem Tinsulanonda, die 95 is.

Westerse bondgenoten zoals de Verenigde Staten hebben daar tot nu toe enig begrip voor getoond, al zijn ze niet dol op de junta die daarom probeert om China op te vrijen. Toch kan de terugkeer naar de democratie niet eeuwig worden uitgesteld en ondanks alle spanningen, staatsgrepen en repressie is Thailand nog altijd één van de meest vrije landen van de regio, al wil dat met buren zoals Laos, Cambodja en Myanmar niet zo heel veel zeggen.

Meest gelezen