“Het is nu aan de christendemocraten om hun positie te bepalen, ten aanzien van de beslissingen en ten aanzien van de Vlaamse regering”, zei Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) in een korte mededeling nadat de cd&v de onderhandelingstafel had verlaten. Daar had Jambon zijn ultieme voorstel op tafel gelegd. ‘Als ze ons uit de Vlaamse regering willen zetten, dat ze dan naar een alternatieve meerderheid op zoek gaan’, luidt het bij de cd&v, dat vindt dat de bal in het kamp van de minister-president ligt om een compromis te vinden. Ze zijn alvast niet van plan om zelf uit de regering te stappen.

Zonder akkoord zondagavond betreden we onbekend terrein, liet het kabinet-Jambon vorige week nog verstaan. Nu is het zover. Wat kan er allemaal gebeuren? De Vlaamse regering is immers een legislatuurregering, waardoor ze niet, zoals een federale regering, kan vallen om daarna vervroegde verkiezingen te organiseren.

1. De Vlaamse regering vindt alsnog een akkoord

De deadline van zondagavond was een zelf opgelegde deadline van Jambon. Kwestie van de druk op de ketel te houden, want er was geen enkele externe factor die verplichtte dat er zondagavond een akkoord moest liggen. Alle partijen kunnen proberen om alsnog een akkoord te bereiken. Niemand heeft te winnen bij een Vlaamse regering in chaos. Cd&v kan zich dan wel opwerpen als de grote behouder van het platteland, maar zonder stikstofakkoord weten de landbouwers nog altijd niet waar ze aan toe zijn, terwijl tijdens de boerenbetoging vrijdag nog eens werd benadrukt dat die duidelijkheid hun voornaamste eis is. N-VA wil per se aantonen dat de Vlaamse regering – in tegenstelling tot Vivaldi – wél werkt en belangrijke knopen kan doorhakken. Maar dus niet als Jambon geen compromis kan smeden.

2. De Vlaamse regering vervelt tot een minderheidsregering

Als een akkoord echt onmogelijk blijkt, is de kans het grootst dat de Vlaamse regering vervelt tot een minderheidsregering met N-VA en Open Vld. Dan zal cd&v uit de Vlaamse regering moeten stappen of geduwd worden. Dat betekent dat de Vlaamse regering enkel nog N-VA- en Open Vld-ministers telt die telkens voor elke beslissing op zoek moeten naar een meerderheid in het Vlaamse parlement. Er zal wel een ministerwissel nodig zijn, want de Vlaamse regering moet altijd één minister uit Brussel tellen. Vandaag is dat Benjamin Dalle van cd&v. Voor gemeenschapsbevoegdheden – zoals onderwijs of welzijn – kan die meerderheid gevonden worden bij cd&v, Groen of Vooruit. En met Vlaams Belang, maar dat zou betekenen dat het cordon sanitair feitelijk doorbroken wordt.

Bij gewestbevoegdheden – zoals het stikstofdossier – ligt dat een pak moeilijker. Daarover mogen de Vlamingen uit Brussel niet meestemmen. Vooruit-voorzitter Conner Rousseau bood Jambon vorig week nog een wisselmeerderheid aan over het stikstofdossier. Maar dat is alleen mogelijk met kunst-en-vliegwerk en als een hele rist voorwaarden vervuld zijn. De verenigde tegenstemmers kunnen zo’n oplossing trouwens altijd blokkeren door bij de stemming afwezig te blijven, want dan is er onvoldoende volk in het halfrond om te kunnen stemmen. Een wisselmeerderheid over stikstof is zo de facto alleen doenbaar met de groenen erbij. Maar die hebben al aangegeven geen blanco cheque te zullen tekenen.

3. De Vlaamse regering wordt anders samengesteld

Een Vlaamse regering kan met een andere meerderheid verder. De betekent de facto dat cd&v de regering verlaat en vervangen zou worden door Vooruit en Groen. Enkel zo’n meerderheid is werkbaar. Op dat ogenblik zouden die twee partijen ook ministers leveren in de nieuwe regering. Maar dit scenario is eigenlijk sciencefiction, want het zou betekenen dat het regeerakkoord helemaal heronderhandeld moet worden. En noch Vooruit, noch Groen heeft er iets bij te winnen om op een jaar voor de verkiezingen een Vlaamse regering op apegapen te depanneren.