De Vlaamse regering zit in een crisis. De regering-Jambon is er zondag, de ultieme deadline, niet in geslaagd een akkoord te bereiken in het stikstofdossier. Regeringspartijen N-VA en Open Vld keurden zondag zonder coalitiepartner CD&V een nieuwe conceptnota over dat dossier goed, nadat die laatste zondagavond de onderhandelingstafel verliet. Bij N-VA en Open Vld wijzen ze CD&V met de vinger. CD&V wil voort werken aan een oplossing. De impasse lijkt compleet.

De vraag stelt zich daarom opnieuw of de Vlaamse regering verder kan zonder CD&V. En zo ja, hoe? Grondwetsspecialist Stefan Sottiaux wijst maandag op verschillende zaken. Een eerste is de ‘grondwettelijke gewoonte’, zoals die bestaat bij de federale regering. Die bepaalt dat er over een voorstel, zoals dat dat zondag voorlag in het stikstofdossier, in beginsel niet gestemd wordt, maar er een consensus wordt gezocht tussen de partners binnen de regering.

“Als er tóch gestemd wordt, wat zeer uitzonderlijk is, dan is dat eigenlijk vooral om vast te stellen dat er een of meerdere partij(en) zich niet aansluiten bij de visie van de meerderheid binnen de regering”, zegt Sottiaux. “Natuurlijk gebeurt het vaak dat één partij zich verzet tegen een beslissing van een regering. Op zich kan dat, maar door erover te stemmen maakt men er een regeringszaak van. Volgens de grondwettelijke gewoonte dient de minister of partij die zicht niet kan aansluiten bij de consensus ontslag te nemen.”

Steun zoeken bij oppositie

Op Vlaams niveau geldt dezelfde regel, zegt Sottiaux, maar het grote verschil is de sanctie. Op federaal niveau kan de eerste minister - formeel de Koning - recalcitrante ministers tot ontslag dwingen. De enige manier waarop een minister op Vlaams niveau tot ontslag kan worden gedwongen is via een constructieve motie ingediend door het parlement. Die motie kan gericht zijn op een of meerdere ministers en moet al alternatieve ministers voorstellen.

Voorwaarde is wel dat de motie goedgekeurd wordt door de meerderheid van de leden van het parlement. Dat is de helft plus één, en komt dus uit op 63 leden. Concreet betekent dit dat N-VA en Open Vld met enkel hun leden niet aan die meerderheid komen en dus steun moeten zoeken bij de oppositie, in dit geval onder meer de socialisten en groenen. Gebeurt dit niet, dan blijft de situatie geblokkeerd, aldus Sottiaux.

Vooruit liet maandagochtend al weten nog steeds bereid te zijn om een stikstofakkoord goed te keuren in het Vlaams Parlement. Regeringsdeelname is volgens Bruno Tobback, milieuspecialist van de partij, echter science fiction.