Vanaf deze week komen slachtoffers aan bod tijdens proces aanslagen 22 maart

De zitting ging van start met zes beschuldigden in de beschuldigdenbox. Enkel Salah Abdeslam, die in januari aankondigde dat hij enkel nog voor de uitspraak zou opdagen, keerde terug naar zijn cel. Opvallend was dat ook Osama Krayem bleef zitten. Krayem keerde al sinds de start van het proces iedere dag terug naar zijn cel. "Ook op het proces in Parijs woonde hij de getuigenissen van de slachtoffers bij", zei zijn advocate Gisèle Stuyck hierover.

Centraal maandagvoormiddag stonden de oud-directeur van het brandwondencentrum in Neder-Over-Heembeek, een revalidatiearts en een neus-keel-oorarts. Zij getuigden over het lange herstel dat de slachtoffers wachtte.

Volgens Serge Jennes, in 2016 hoofd van het brandwondencentrum in Neder-Over-Heembeek, waren de meeste slachtoffers die er die dag binnenkwamen voor 8 à 10 procent verbrand, maar was er ook een kind van 12 jaar van wie het lichaam voor 40 procent verbrand was. Slachtoffers die in kritieke toestand verkeerden, hadden dikwijls een veelheid aan verwondingen door metalen fragmenten. Revalidatiearts Thierry Lejeune zei dat ieder slachtoffer na de eerste zorg een individueel programma kreeg dat maanden tot jaren kon duren, soms zelfs een heel leven, als iemand een prothese krijgt. Neus-keel-oorarts Gérald Van Geert getuigde dan weer over de gehoorschade die veel slachtoffers overhielden, zoals doofheid en oorsuizingen, vaak voor het leven.

Op het einde van de voormiddag kwam nog psychiater en psychotraumatoloog Nadia Kadi-Van Acker getuigen. Zij begeleidt verschillende slachtoffers van de aanslagen van Zaventem en Maalbeek. Kadi-Van Acker herhaalde tijdens haar getuigenis verschillende keren dat de impact van een evenement op een persoon erg afhangt van de omstandigheden en van de persoon zelf. “Sommige mensen reageren meteen, anderen helemaal niet, waardoor het lijkt dat alles oké is. Toch kan de traumatische herinnering pas later opduiken. Wat traumatiseert is het verrassingseffect, een confrontatie met de realiteit van de dood en het gevoel dat het leven in gevaar is”, aldus Kadi-Van Acker. Specifiek bij terrorisme is dat de vijand onbekend is en overal kan opduiken. De slachtoffers hebben een gevoel van onmacht, dat ze de controle verliezen.

De psychiater legt uit dat slachtoffers soms vergeten wat er gebeurd is op het moment van een traumatische gebeurtenis, of dat ze het gevoel hebben dat ze uit hun lichaam treden en alles beleven van op een afstand. “Sommigen lijken in orde en gaan zelfs slachtoffers en hulpverleners helpen, maar handelen eigenlijk volledig op automatische piloot”, zegt ze. Die dissociatie is een beschermingsmechanisme en kan ervoor zorgen dat mensen zich volledig terugtrekken in hun eigen bubbel.

Slachtoffers kunnen ook een posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkelen, waarbij ze maandenlang de traumatische gebeurtenis met zich meedragen en nachtmerries hebben of flashbacks. Sommige mensen durven niet in het donker te slapen of durven niet meer buiten te komen, waardoor ze zich sociaal volledig isoleren. Andere slachtoffers komen terecht in een depressie of kunnen symptomen van een psychose vertonen, soms pas een lange periode na de aanslagen. “En zelfs al geven ze het trauma een plaats, dan kan het weer opduiken als er bijvoorbeeld andere aanslagen plaatsvinden of wanneer ze over hun ervaringen moeten spreken.” Zoals op het proces.

Op de vraag hoe slachtoffers herstellen na zo’n trauma, antwoordde Kadi-Van Acker dat dat vooral tijd vergt. Het helpt als mensen goed omringd zijn en snel geholpen worden, maar de meeste slachtoffers leren vooral leven met hun trauma. “Er is een periode voor en een periode na het trauma”, aldus Kadi-Van Acker. Ze wees ook op het belang van het betrekken van de families bij het begeleidingstraject. “Zij helpen ons om de slachtoffers te helpen.”

In de namiddag was het de beurt aan de slachtoffers zelf. Hun getuigenissen zullen tot eind maart duren. Deze week komen de slachtoffers van Brussels Airport getuigen, vanaf volgende week woensdag staan de slachtoffers van metrostation Maalbeek op het programma.

Aline Fery, advocate van slachtoffercollectief Life4Brussels, vroeg begrip van het hof voor slachtoffers die opgeroepen werden om te getuigen maar toch niet zullen komen spreken. “Het is te zwaar voor hen, ze hebben de kracht niet om de beschuldigden in de ogen te kijken, om de feiten te herbeleven”, aldus de advocate. “Het is niet dat ze niet geïnteresseerd zijn, maar ze hebben de moed gewoon niet.”

De advocate kwam ook terug op de kwestie van de medische kosten die slachtoffers hebben en de terugbetaling ervan, waarover de experts eveneens spraken. “Na zeven jaar zijn er slachtoffers die nog steeds geen schadevergoeding hebben ontvangen en die nog steeds helemaal alleen instaan voor hun eigen medische kosten”, zei ze. “Zij vechten nog steeds tegen verzekeringsmaatschappijen, ze worden misbruikt door het systeem.”