Smeltend permafrost laat virussen vrij die 50.000 jaar inactief waren: hoe gevaarlijk is dit?
De temperaturen op de arctische gebieden stijgen waardoor het permafrost smelt. In dat permafrost ontdekten wetenschappers al mammoeten en wollige neushoorns, maar er zitten ook oude virussen in die ijslaag. Hoe gevaarlijk is dit voor de mensen en dieren die nu leven? Wetenschapsexpert Martijn Peters geeft uitleg: “Het hangt vooral af van hoe weerbaar de virussen zijn na jaren in het permafrost”.
Het klinkt als een science-fiction verhaal, maar toch waarschuwen heel wat wetenschappers voor de gevolgen van het vrijkomen van eeuwenoude virussen. De reden waarom dieren en virussen zo goed bewaard blijven in het permafrost is niet alleen omdat het koud is, het is ook een zuurstofvrije omgeving waar het licht niet doordringt. De huidige temperaturen op de Noordpool warmen echter zeer snel op waardoor de bovenste laag permafrost in de regio verzwakt.
“Of een virus in die omstandigheden kan overleven hangt af van hoe goed hij bijvoorbeeld tegen extreme kou kan en hoe lang”, zegt wetenschapsexpert Martijn Peters, “Sommige micro-organismen overleven dit niet, andere wel”. Het pokkenvirus kan bijvoorbeeld bij - 20 °C overleven, maar slechts enkele tientallen jaren en geen eeuwen. “Wat ontdooiende permafrost zou kunnen ontketenen, hangt dus af van hoe weerbaar de virussen zijn. Voor onbekende virussen is dat voorlopig moeilijk in te schatten”, zegt Peters.
Wetenschapper Jean-Michel Claverie heeft al meerdere virusfamilies ontdekt in het permafrost en heeft er twee opnieuw tot leven gewekt. De oudste was bijna 48.500 jaar. Het ging hier om virussen die enkel eencellige organismen kunnen besmetten. “Die vormen voor ons geen gevaar”, zegt expert Martijn Peters, “Maar de kans bestaat natuurlijk dat er zich virussen bevinden in de meer dan 23 miljoen km² oppervlakte aan permafrost die het wel op mensen hebben gemunt”.
Een enkele gram permafrost kan duizenden ‘slapende’ micro-organismen bevatten. Zo hebben wetenschappers bijvoorbeeld al fragmenten aangetroffen van het pokken- en influenzavirus. “Waar men vooral voor vreest, is dat er een nieuw virus zou tevoorschijn komen waar ons lichaam nog niet tegen gewapend is, zoals bijvoorbeeld SARS-CoV 2”, zegt Peters.
“Groter probleem”
“Het feit dat de virussen na zo lange tijd nog steeds besmettelijk zijn, wijst op een mogelijk groter probleem”, zegt Claverie. Hij vreest dat mensen zijn onderzoek beschouwen als een wetenschappelijke curiositeit en het niet zien als een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid. “Wij zien deze amoebe-infecterende virussen als voorteken voor alle andere mogelijke virussen die zich in de permafrost zouden kunnen bevinden”, zei Claverie aan CNN. “We zien de sporen van vele, vele andere virussen”, voegde hij eraan toe. “Dus we weten dat ze er zijn. We weten niet zeker of ze nog leven. Maar als de amoebevirussen nog leven, kan het zeker zijn dat andere virussen dieren of mensen kunnen infecteren.”
“Het zijn trouwens niet enkel virussen waarvoor we moeten oppassen, maar ook bacteriën”, zegt Peters. In 2016 was er een uitbraak van Bacillus anthracis in Siberië. Zo’n honderd mensen werden opgenomen in het ziekenhuis en 1 jongetje stierf aan de ziekte. De bacterie was vrijgekomen uit de permafrost en had rendieren besmet. Meer dan 2.000 dieren stierven. Je kan miltvuur/antrax oplopen door het eten van besmet vlees. Meer nog, uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er ook heel wat resistentie tegen antibiotica aanwezig is onder bacteriën die gevonden worden in permafrost, wat ook problematisch kan zijn.
“In het verleden kwamen nieuwe uitbraken van pathogenen meestal door het ontdekken van nieuw onbekend terrein of te dicht contact tussen mens en dier”, zegt Peters, “Maar nu kijken wetenschappers dus ook naar een derde piste: het verdwijnen van ecologische barrières die ons duizenden of zelfs miljoenen jaren beschermd hebben tegen deze micro-organismen”.
Wat kunnen we er tegen doen?
“Naar schatting zou tegen 2.100 bijna alle permafrost verdwenen kunnen zijn door de klimaatverstoring”, laat Peters weten. “De meest impactvolle oplossing is dus het stoppen van de klimaatverstoring en daardoor het massaal ontdooien van de permafrost voorkomen. Dan blijven de micro-organismen zoals virussen mooi op hun plaats zitten”, verduidelijkt Peters.
“Daarnaast kan je natuurlijk ook proberen te voorkomen dat mensen in contact komen met de boosdoeners. Momenteel wonen er slechts ‘enkele miljoenen’ mensen in de permafrostgebieden. Maar als de wereld opwarmt neemt dat aantal misschien wel toe”, vult hij aan. “Tot slot is het ook interessant om meer onderzoek naar de micro-organismen in de permafrost te doen. Hoe meer men weet, hoe beter. Proactief werken is beter dan reactief”, besluit Peters.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
Mijlpaal in de wetenschap: onderzoekers zijn erin geslaagd een muis te maken met twee vaders
-
PREMIUM10
Cocktails drinken op de maan: deze Vlaming ontwerpt de eerste maanbasis (mét bar)
Een Vlaming, architect Xavier De Kestelier (48), heeft de eerste maanbasis ontworpen. Hij deed dat in opdracht van de Europese ruimteorganisatie ESA. Als architect wil hij vooral één ding weten: hoe is het om op de maan te wonen. Hoe zijn ‘maanhuis’ eruitziet? Dat vertelt hij zelf. -
PREMIUM
Wind, wind en nog eens wind: waait het echt harder dan vroeger in België? En heeft dat gevolgen voor ons?
Van een rustige windstille zomerdag tot stormachtige herfstdagen, niets is zo veranderlijk als de wind. En aprilse grillen, die kunnen er ook wat van. Gisteren nog waarschuwde het KMI met code oranje. En ook vandaag blijft het stevig waaien. Maar waait het nu eigenlijk harder of juist zachter dan vroeger? Verandert de windsnelheid met een veranderend klimaat? En wat is de impact daarvan? HLN-wetenschapsexpert Martijn Peters licht toe. -
-
HLN Shop
Ga voor schoonheid én degelijkheid: in vijf stappen naar jouw ideale e-bike
-
Livios
Groen, rood, blauw of geel: richt je dak klimaatvriendelijk in met deze slimme tips
Een plat dak kan zo veel meer zijn dan louter de overkapping van je woning. Als je er een klimaatdak van maakt, kan het namelijk ook deel van de oplossing zijn om de klimaatverandering tegen te gaan - of leefbaarder te maken. Wat dat concreet betekent? Bouwsite Livios vraagt het aan Marc Dillen, directeur-generaal van Embuild Vlaanderen. -
PREMIUM
Hoe opwarming van de stratosfeer ervoor zorgt dat koele periode nog een tijdje zal duren
De aprilse grillen hebben zich duidelijk laten voelen de afgelopen dagen. Wind, regen, en lage temperaturen domineerden ons weerbeeld. Waarom is het weer zo plots omgeslagen? En hoelang zal deze koele periode nog aanhouden? Wat voorspellen de weermodellen voor de laatste weken van april? “Er lijkt alvast één iets te gaan veranderen.” -
Drie vrouwen besmet met hiv na vampier-gezichtsbehandeling
-
Independer
Autoschade door een onbekende? Dit dien je te ondernemen
-
Totale plasticvangst van The Ocean Cleanup voorbij de 10 miljoen kilo: “Recente successen geven hernieuwd vertrouwen dat oceanen kúnnen worden opgekuist”
The Ocean Cleanup heeft sinds de eerste vangst in 2019 nu een geverifieerd totaalgewicht van 10 miljoen kilo plastic uit oceanen en rivieren verwijderd. De organisatie van Nederlander Boyan Slat (29) heeft de afgelopen jaren schoonmaakacties gehouden tegen de zogenaamde “plastic soep” in een deel van de Grote Oceaan en in rivieren in acht landen. Daardoor is een hoeveelheid aan plastic vergelijkbaar met het gewicht van de Eiffeltoren uit het water verwijderd, meldt de organisatie maandag. -
PREMIUM
Wordt stoelgangtransplantatie het nieuwe wondermiddel in de geneeskunde? “Aanzienlijke vooruitgang bij parkinsonpatiënten”
Sinds dokters stoelgang van gezonde mensen in hun darmen transplanteerden, hebben parkinsonpatiënten minder last van hun ziekte, blijkt uit nieuw onderzoek van de UGent. Hoe komt dat? En waarvoor kan stoelgangtransplantatie nog heilzaam zijn? Professor Patrick Santens (UZ Gent), die het onderzoek uitvoerde, legt uit. “Er komt steeds meer bewijs dat de as tussen de hersenen en de darmen een invloed heeft op ziekteprocessen.” -
PREMIUM
EXCLUSIEF. De wetenschapper achter de nieuwe Kiekeboes: “Niet kunnen tekenen heeft mij nooit tegengehouden om achter mijn droom aan te gaan”
9 reacties
Resterende karakters 500
Log in en reageerRené De Troch
Johan Levecque
Nick Caluwé
christiane dewaele
jo janssen