DIGIMETER. Jongeren scrollen tot 80 minuten per dag door TikTok (en worden daar eigenlijk zelf ook gek van)

Per dag spendeert de Vlaming gemiddeld 1 uur en 12 minuten op apps van sociale media. Het grootste deel van die tijd, 50 minuten, gaat nog steeds naar apps van Meta, zoals Facebook, Messenger, Whatsapp en Instagram. Drie van de vier Meta-apps dalen echter licht qua dagelijks gebruik. Het is de eerste keer dat het engagement van gebruikers voor Meta naar beneden gaat sinds de start van de Digimeter in 2009. Enkel WhatsApp stijgt nog licht.

Aan de andere kant maken apps als TikTok en BeReal een steile opmars, voornamelijk bij jongeren. Het bereik van TikTok blijft met een bereik van 16 procent van de Vlamingen relatief laag, maar het engagement van wie de app gebruikt, is “fenomenaal”, zegt professor nieuwe communicatietechnologieën Lieven De Marez (UGent/imec). “We zijn nog nooit een app tegengekomen die zo intensief wordt gebruikt.”

Gemiddeld spendeert een TikTok-gebruiker 82 minuten per dag op de app. Dat is meer dan een gemiddelde Vlaming op al zijn sociale media samen doorbrengt, en tien minuten meer in vergelijking met vorig jaar.

Tegelijk kampen gebruikers met een ‘haat-liefdeverhouding’ voor de app. Hoe meer tijd ze spenderen op TikTok, hoe meer ze het gevoel hebben dat ze afhankelijk raken van de app. “TikTok voelt ook dat die paradox, dat dubbele gevoel, aanwezig is bij zijn gebruikers”, zegt De Marez. “Daarom heeft het bedrijf bijvoorbeeld een tijdslimiet van een uur voor minderjarige kijkers aangekondigd.”

BeReal, een socialemediaplatform waar je in goede en slechte tijden een foto op moet posten, voedt die haat-liefdeverhouding bij haar gebruikers een pak minder.

Op het moment dat het onderzoek gevoerd werd, in het najaar van 2022, gaf 20 procent van de jongeren aan dat ze BeReal dagelijks gebruikten. Op enkele maanden tijd heeft de app daarmee een sterke stijging doorgemaakt. Uit gegevens van MobileDNA, dat het gebruik van apps op smartphones gedetailleerd opvolgt, weet De Marez dat het percentage vandaag zelfs op meer dan 55 procent ligt.

“Maar wat opvalt, is dat die gebruikers dagelijks slechts 4,4 minuten tijd spenderen op de app”, vertelt De Marez. “Dat is dus een totaal ander patroon dan bij TikTok. Een deel van het succes van BeReal is wellicht te verklaren doordat het een antwoord biedt op de uitdagingen waar gebruikers vandaag mee worstelen: de afhankelijkheid van apps, de privacygevoeligheid en fake news.”

Vlaamse jongeren zijn verder overigens minder vertrouwd met digitale toestellen en vaardigheden dan van hen wordt verwacht, blijkt nog uit de Digimeter. “Van jongeren wordt vaak verwacht dat ze helemaal mee zijn met de nieuwe technologieën”, vertelt professor De Marez. “Maar ook voor hen gaat het soms te snel: zaken als de blockchain of de metaverse zijn niet voor iedereen bekend. De mythe van de ‘digital native’ lijkt te zijn doorprikt.”

Uit het onderzoek blijkt concreet dat jongeren het meest positief staan tegenover digitale technologieën. Een goede 70 procent van de 18- tot 34-jarigen geeft aan geïnteresseerd te zijn in digitale technologieën, en 80 procent van hen vindt ermee omgaan gemakkelijk. Die percentages gaan wel met bijna 10 procentpunt achteruit tegenover 2021. Tegelijk tonen de resultaten dat het aantal 25- tot 34-jarigen dat denkt niet goed genoeg met technologie om te kunnen gaan op professioneel vlak, stijgt van 11 naar 14 procent. Het aantal 18- tot 24-jarigen dat vindt dat nieuwe innovaties zich te snel opvolgen, gaat van 30 naar 38 procent.

Volgens De Marez is een belangrijke rol weggelegd voor het onderwijs. "Alle leerlingen moeten digitale vaardigheden bijleren, niet enkel die leerlingen uit STEM-richtingen. En ook leerkrachten moeten geschoold of beter ondersteund worden. Met de digisprong maakten we een mooie stap in termen van infrastructuur en harde vaardigheden, maar laten we ook de ondersteuning voor meer soft skills niet vergeten, zoals het bewaken van digitale balans", zegt hij. "Het is belangrijk dat iedereen mee is: anders krijgt een bepaalde groep het gevoel dat de technologie met hen gaat lopen, in plaats van omgekeerd.”

Tot slot nog een paar opmerkelijke cijfers die uit de Digimeter komen. Zo blijkt dat de Vlamingen vorig jaar dagelijks gemiddeld 185 minuten, ofwel 3 uur en 5 minuten, tijd op hun smartphone doorbrengen. Het grootste deel van die schermtijd gaat naar sociale media.

In vergelijking met 2021 spendeerde de Vlaming vorig jaar 3 minuten minder tijd op zijn telefoon. Voor de coronacrisis, in 2019, brachten mensen gemiddeld 2 uur en 28 minuten per dag door op zijn of haar smartphone. Het ‘netto-corona’-effect komt dus neer op 35 minuten extra schermtijd per dag. “We kregen tijdens corona enerzijds intensievere sociale media-gewoontes in de vingers”, verklaart De Marez. “Anderzijds maakten we voor heel wat diensten, zoals shoppen, bankieren en werken, de overstap naar online diensten. En elk online platform heeft zijn app: per Vlaming hebben we gemiddeld 20 extra apps op de telefoon sinds corona.”

Eenenzeventig minuten, ofwel 38 procent van de totale schermtijd, gingen in 2022 naar sociale media en chatapps. Andere veel gebruikte apps zijn de webbrowser, video-apps, games en navigatie-apps.

Tegelijk neemt de bezorgdheid over het gebruik van smartphones toe bij de Vlamingen: vier op de tien ondervraagden noemen zich ‘smartphone-afhankelijk’. Bij de vorige bevraging lag dat percentage nog op 33 procent. Zevenentwintig procent (+5 procentpunt) noemt zichzelf zelfs verslaafd.

Bijna negen op de tien ondervraagden (88 procent) leggen zichzelf daarom minstens één regel op die het gebruik binnen de perken moet houden: ze zetten bijvoorbeeld notificaties van bepaalde apps uit. Slechts 28 procent heeft het gevoel dat die regeltjes ook effectief helpen.