Waarom Europa steeds duidelijker partij kiest in de techoorlog tegen China: ‘Dit kan een enorme rem zijn op hun economische groei’

Nederland verbiedt de export van geavanceerde chipmachines naar China, bevestigde minister van Buitenlandse Handel Liesje Schreinemacher (VVD) woensdag in een brief aan het parlement. Een belangrijke beslissing, want Nederland is de thuishaven van ASML, een wereldspeler in de productie van geavanceerde chipmachines.

ASML – en bij uitbreiding Nederland – wordt zo nog meer een cruciale schakel in de geopolitieke wedloop tussen de VS en China. Onder druk van Washington krijgt ASML al sinds 2019 geen vergunningen meer om EUV-technologie, de meest geavanceerde chipmachines, naar China te exporteren. Met het nieuwe akkoord komen daar ook bepaalde types DUV-machines bij, die als het werkpaard van de industrie gezien worden.

Opnieuw spelen de Amerikanen daar een grote rol in. De VS voerden al langer de technologische strijd tegen China op en eind vorig jaar voerden ze zware beperkingen in op de export van geavanceerde chips en chipproductieapparatuur naar China. Om China nog meer de toegang tot noodzakelijke apparatuur te ontzeggen, sloten de VS in januari een akkoord met Nederland en Japan dat hen verplicht om hetzelfde te doen. Het is dat akkoord waarvan woensdag meer details bekendgemaakt werden.

In Nederland en in verschillende EU-landen volgde al snel de kritiek dat Nederland gezwicht is onder Amerikaanse druk. Maar volgens Schreinemacher is het net zo goed een zaak van nationaal belang. Met het exportverbod wil het zijn technologische voorsprong behouden en verhinderen dat “Nederlandse goederen bijdragen aan ongewenst eindgebruik, zoals militaire inzet of in massavernietigingswapens”.

Het exportverbod illustreert hoe Europese landen steeds kritischer gaan kijken naar hun relatie met China. “Sinds de invasie van Rusland in Oekraïne is in heel wat Europese landen het besef gegroeid dat ze ook niet naïef mogen zijn tegenover China”, zegt sinoloog en econoom Dorien Emmers (KU Leuven / Stanford University).

Dat China Rusland economisch in leven houdt, is een doorn in het oog van het Westen. De aanhoudende militaire oefeningen bij Taiwan en vermeende Chinese spionage met luchtballonnen boven Amerikaans grondgebied hebben bovendien de spanning tussen China en de VS alleen maar verder opgedreven. “Daardoor wordt Europa ook meer en meer gedwongen om partij te kiezen”, zegt Emmers.

Eerder deze week raakte bekend dat de Duitse regering van plan is om telecomoperators te verbieden enkele onderdelen van de Chinese bedrijven Huawei en ZTE te gebruiken in hun 5G-netwerken. En heel wat landen, net als de Europese Commissie en het Europees Parlement, kondigden al aan dat TikTok gebruiken op telefoons van overheidspersoneel verboden wordt. De vrees is te groot voor spionage, een duidelijk signaal van wantrouwen. Net nog sloot de Vlaamse overheid zich aan bij dat rijtje.

Toch is de impact van het exportverbod van chipmachines naar China nog een ander paar mouwen. “Op het Nationale Volkscongres deze week ging het erg veel over economische groei, en daar is de chipindustrie onmisbaar in”, zegt Emmers. Chips zijn niet alleen het brein van alle elektronica, maar ook van militair materiaal als legertanks, drones en lange­afstandsraketten. “Dat China meer en meer afgesloten raakt van die internationale chipindustrie, kan een enorme rem zijn op die economische groei.”

Geen verrassing

Het huidig exportverbod komt natuurlijk niet als een verrassing voor China. Voor de komende vijf jaar heeft het een overheidsfonds van 133 miljard euro opgezet om een volledige productielijn van geavanceerde chips op te stellen. Critici van het exportverbod suggereerden zelfs al dat het China alleen maar meer zou aanzetten om technologisch onafhankelijk te worden, al wordt dat volgens China-kenner Xiaoxue Martin (Instituut Clingendael) allesbehalve een evidente opdracht. “Om een voorbeeld te geven: ASML kan chips produceren op een grootte van 3 nanometer, terwijl China’s meest geavanceerde machines chips op 90 nanometer produceren. Dat is een technologische afstand van zo’n twintig jaar. Bovendien bleek al dat van de miljarden die China investeerde heel wat geld verloren ging, bijvoorbeeld door corruptie.”

Het voordeel dat China dan weer heeft, is dat de meeste grondstoffen voor chips vooral in China gedolven worden. Mocht China de technologische strijd verliezen, kan het altijd overwegen om de uitvoer van cruciale metalen te beperken. “Dat zou tot wereldwijde tekorten leiden”, zegt Martin. “Alleen al omdat die dreiging er is, blijf je beperkt in het beleid tegen China dat je kunt voeren.”