Het regent, maar nog lang niet genoeg: ‘Dit is een zeer zorgwekkende uitgangspositie voor de zomer’

We moeten hopen dat de regen van de jongste twee dagen aanhoudt?

“Ja. Het is duimen voor maartse buien en aprilse grillen. Maar liefst 53 procent van de meetplaatsen heeft een zeer lage relatieve grondwaterstand, 82 procent een lage of zeer lage. Dat wil zeggen dat die waterstanden voor de tijd van het jaar lager tot veel lager zijn dan gemiddeld. Zeer lage waterstanden deden zich vroeger eens in de twintig jaar voor en lage waterstanden zagen we eens om de tien jaar. Het is dus iets uitzonderlijks, zeker zo vroeg op het jaar. De tekorten zijn zo groot dat een paar dagen regen die niet wegwerken.”

Hoe zijn die tekorten er gekomen?

“Eind augustus was de situatie ook kritiek na een heel droge zomer, met erg lage grondwaterstanden voor die periode als het jaar als nu. En de winter was ook abnormaal droog. Tot de tweede helft van december heeft het erg weinig geregend. Januari was wel natter dan gemiddeld, maar de impact daarvan is meer dan tenietgedaan door een zeer droge februari.

“Als de lente niet flink nat wordt, raken we volgens mij al twee maanden eerder in de problemen dan vorig jaar. Toen werd in mei code geel uitgevaardigd, met maatregelen om water langs waterlopen vast te houden en werd het half juli code oranje, met waterschaarste en captatieverboden langs alle onbevaarbare waterlopen. Tegen eind augustus zaten we met de handen in het haar en vreesde men ook zulke verboden te moeten invoeren langs bevaarbare waterlopen. Dat zou een economische ramp zijn: bedrijven en industrie rekenen op dat water.

“Gelukkig regende het dan in september. Als die problemen zich dit jaar twee maanden vroeger zouden voordoen, zijn de risico’s groter omdat je dan ook nog door de zomer moet, die doorgaans droger is.”

Dit is de klimaatverandering?

“Precies, meer droogte is wat de klimaatmodellen voorspelden. Omdat de atmosfeer opwarmt, is er meer verdamping en die atmosfeer kan meer water vasthouden. Als het dan al regent, is het vaak net heel intens. Deze patronen zien we steeds meer.

“De zomer van 2022 was de op één na heetste ooit en januari van dit jaar de derde warmste ooit. Ook veel van de vorige lentes en zomer waren uitzonderlijk heet en droog. Hopen op een natte lente en maartse buien is dan ook steeds meer wishful thinking. In het oude klimaat kon je daarop rekenen, nu niet meer. De lentes van 2017, 2020 en 2022 waren ook zeer droog.”

In Frankrijk, Italië en Spanje moeten burgers en bedrijven nu al hun waterverbruik reduceren?

“Het was afgelopen zomer voor de vijfde keer in zes jaar tijd extreem droog op veel plaatsen en in heel Europa was het de meest extreme droogte van de afgelopen 500 jaar. Daardoor zaten zeker zuidelijke streken al met heel lage grondwaterstanden en daar heeft het in de winter nog minder geregend dan bij ons. Zuid-Frankrijk en regio’s in Duitsland, Italië, Spanje, Griekenland, Turkije en Bulgarije zetten daarom nu al sproeiverboden en andere beperkingen in.

“Mocht het deze week droog zijn gebleven, was het bij ons ook al code geel. Sowieso zorgen onze waterbeheerders er nu al voor dat waterlopen meer water vasthouden door onder andere stuwen hoog te plaatsen.”

Doen we voldoende om water vast te houden?

“Nog niet. De Vlaamse Blue Deal zet in op de juiste dingen, zoals water vasthouden wanneer het regent met ontharding, wadi’s, herstel van natte natuur en grotere regenwaterputten bij nieuwbouw. Het zijn eerste stappen en vaak pilootprojecten. Er is een Blue Deal 2.0 nodig met doelstellingen en deadlines. Zo’n plan moet ervoor zorgen dat Vlaanderen maximaal water vasthoudt en het enkel laat weglopen als het moet, bij overlast. We doen nog te vaak net het omgekeerde, namelijk massaal regenwater laten wegspoelen en het te weinig opvangen.”