Sammy Mahdi neemt risico’s met cd&v. Een van die risico’s is hijzelf

Over afzienbare tijd verhuist het cd&v-­hoofdkantoor naar een comfortabel huurpand in de prachtig gerestaureerde Gare Maritime in Brussel, maar voor­lopig huist de partijleiding nog aan de Wetstraat 89, in het hart van de politieke macht. Het is niet verboden de symboliek van die verhuizing te begrijpen. Alsof de partij ook zelf beseft dat de tijd voorbij is dat ze een vanzelfsprekend trekkingsrecht kon uitoefenen op de leiding van het land. Het is ook een economische kwestie. Terwijl grotere partijen zoals de N-VA miljoenen euro partijsubsidie in vastgoed kunnen investeren, moet de gedecimeerde cd&v elke cent omdraaien.

Misschien verhuizen ze mee, maar vandaag hangen er op de bovenste verdieping van de Wetstraat 89 uitgeprinte mails van leden die Sammy Mahdi steun betuigen, nadat hij bij een vorig hevig conflict in de Vlaamse regering finaal in het zand moest bijten. Mahdi dwong toen zijn ministers om de volledige indexering van de kinderbijslag te eisen. Cd&v diende uiteindelijk in te binden, met vernietigende commentaren tot gevolg. Maar er waren dus ook leden die naar hun computer togen om de voorzitter te melden dat er eindelijk weer wat leven en overtuiging uit de partij sprak en dat hij vooral voort moest doen. En dat is exact wat Sammy Mahdi aan het doen is.

De scepsis blijft groot, maar niemand kan intussen nog ontkennen dat onder Mahdi een nieuwe wind waait door de Vlaamse christen­democratie. Een strakkere wind, dikwijls wat rechtser en conservatiever dan de partij in het recente verleden uit de hoek kwam. De prioriteiten zijn weer die van het verzuilde cd&v-­electoraat: gezinnen, ouderen, landbouwers en mensen die niet in de stad wonen. Daar kun je van alles van vinden, maar ideologisch coherent is het wel. En er is ook een voor ‘tjeven’ wat ongewone belofte van onverzettelijkheid, of toch minstens de wil om het been zolang mogelijk stijf te houden.

Hoeveel kiezers dat netto oplevert, valt nog zeer te bezien, maar intern lijkt er weinig ophef over die koerswijziging. Vergeet niet dat cd&v zich getraumatiseerd en grotendeels tegen haar zin in deze Vlaamse regering liet gidsen door haar gefaalde leiders Wouter Beke en Hilde ­Crevits. Er zijn dus wel wat cd&v’ers die vinden dat de boel eens goed opgeschud mag worden, ook in die regering. Ziedaar de ‘nouveau cd&v’.

Politieke doping

“Le nouveau CVP est arrivé.” De uitspraak komt oorspronkelijk van de toenmalige nieuwe CVP-­voorzitter Johan Van Hecke, en is exact dertig jaar oud. De CVP/CD&V/cd&v heeft er een geschiedenis op zitten van drie decennia ongelukkige pogingen tot partijvernieuwing. Onder Van Hecke en later Stefaan De Clerck poogde de partij zich te tooien met de veren van de nieuwe ­ontzuilde ‘mainstream’: een beetje progressief, een beetje liberaal, een beetje van alles wat er eigen­lijk al op de kiesmarkt te krijgen was. Het resultaat was een CVP/CD&V die geurde naar de wilde frisheid van een hippe godsdienstleraar... en naar een voortdurende electorale afkalving.

Om dat tij te keren greep Yves Leterme naar ­politieke doping door het Vlaams Kartel te beklinken met de dan nog kleine N-VA. Het leek een geweldige deal – eindelijk werden nog eens verkiezingen gewonnen en regeringsleiders geleverd – maar het eindresultaat is desastreus. Met de N-VA van Bart De Wever had CD&V zijn eigen, grote rivaal geschapen. Wouter Beke poogde daarop die concurrent mee te trekken in het slijk van de federale compromispolitiek. Hij positioneerde zijn partij als nijdige, linksere uitdager van N-VA. Een onnatuurlijke plek die CD&V in 2019 het slechtste stembusresultaat opleverde uit de geschiedenis van de Vlaamse christendemocratie. Joachim Coens was niet bij machte de neergang te stelpen. Zelfs 10 procent is plots geen onder­grens meer.

Wie die voorgeschiedenis in ogenschouw neemt, begrijpt waarom een ruk aan het cd&v-stuur noodzakelijk was. Het alternatief is stilletjes uitsterven. Puur theoretisch is de strategie van Sammy Mahdi nog zo gek niet. Conservatief zijn zonder te choqueren en centrumrechts zonder te bruuskeren: dat is de natuurlijke positie van een christendemocratische centrumpartij in Vlaanderen.

Totaal kansloos is de heroriëntering niet. Zeker niet omdat de grote uitdager, N-VA, misschien wel voor het eerst enige kwetsbaarheid vertoont. Het stevige federale oppositiewerk kan niet ­langer verbergen dat de door N-VA geleide Vlaamse regering teleurstelt. Het stikstofvraagstuk biedt cd&v alle kansen om de concurrent-coalitiepartner te doen zweten. De ‘groene’ opstelling van de populaire minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) gaat teug op de ontzuilde anti-­Boerenbond-­wortels van de VU van weleer. Maar ze staat haaks op de behoudende, vaak antigroene sentimenten in het deel van landelijk Vlaanderen waar N-VA stemmen moet zien te halen. Dat wringt, zo blijkt ook uit het geschipper van Bart De Wever, Theo Francken of enkele landelijke N-VA-burgemeesters over het landbouwdossier.

Daarmee heeft Mahdi nog geen gewonnen spel. De strijd om de plek die de christendemocraten van oudsher bezetten, moet geleverd worden met een partij die hoe dan ook dubbel zo groot is. Wie de bal kaatst tegen N-VA weet dat hij hem dubbel en dik zal mogen vangen. Behalve nationale zijn er in 2024 ook lokale verkiezingen. Als de relatie met cd&v verder verzuurt, dan zou N-VA weleens in de verleiding kunnen komen om cd&v uit zoveel mogelijk gemeentebesturen te duwen. Het is ook een manier om de partij ‘kopje-­onder’ te krijgen, naar de woorden van Bart De Wever. De lokale machtsbasis is het dierbaarste bezit dat de christendemocraten nog overhouden. Het is wellicht geen toeval dat de eerste panikerende cd&v-burgemeesters zich in Het Laatste Nieuws al aanmeldden om zich te beklagen over de voortvarende partijkoers.

Vluchtheuvel

Een tweede gevaar zit nog dieper op rechts. Vechten N-VA en cd&v om het been van landelijk Vlaanderen, dan loopt Vlaams Belang er mogelijk mee heen. Die tendens was al merkbaar in 2018. Er is geen reden om aan te nemen dat het nu anders zal zijn. Het VB zet fel in op het gevoel van vervreemding in het buitenstedelijke gebied, zoals rechts-populistische partijen dat overal doen, van de VS tot Oostenrijk. In Nederland staat de Boer­Burger­Beweging van Caroline van der Plas op grote winst bij de provinciale verkiezingen van volgende week. De BBB groeide uit het stikstofverzet, maar neemt ook nog ­etterende onvrede over het coronabeleid of inmenging van ‘Den Haag’ met het landelijke leven mee. Sammy Mahdi mag zich dan wel inspireren op het succes van de BBB, het DNA van die beweging komt meer overeen met dat van populistisch rechts.

Er is nog een risico: Sammy Mahdi zelf. Ongeduldig schiet hij op al wat beweegt. Dan riskeer je nevenschade. Zo greep Mahdi de betwiste SWT-­regeling van ACV-vakbondsman Marc Leemans aan om te pleiten om maar meteen het hele brugpensioen “af te schaffen”. Dat is merkwaardig weinig empathisch tegenover een ouder deel van de bevolking, dat Mahdi altijd zegt te willen verdedigen. Het brugpensioen is al flink op de terugweg, wat een goede zaak is, maar voor ­oudere werknemers in een zwaar beroep is het vaak de enig mogelijke, barmhartige vluchtheuvel wanneer het einde van de loopbaan nadert.

Bovendien illustreert het standpunt dat een heroriëntering ook altijd kiezers ontgoochelt. Haakten eerder al vele (centrum)rechtse kiezers af, dan vloeien nu de overblijvende centrum­linkse weg naar bijvoorbeeld Vooruit. Om in de plus te kunnen eindigen zal cd&v dus eerst die minnetjes moeten zien weg te werken.

Sammy Mahdi waagt met zijn partij een sprong in het duister, omdat het moet. De dood of de gladiolen, heette dat vroeger in de Romeinse arena’s. Winst is niet gegarandeerd, maar spannend is het alleszins.